By 23 Nisan’daki İstanbul zelzelesinin yanı sıra 19 Mart’taki siyasi operasyonların iktisatta yarattığı sarsıntının artçı sarsıntıları sürüyor. Merkez Bankası (MB) 19 Mart ertesinde aldığı tedbirlerle piyasaları yatıştırmaya çalışırken, 17 Nisan’daki faiz toplantısında bir adım daha atarak, faiz indirimlerine orta verip faiz artışına geçti. Siyaset faizi 3,5 puan artırılarak yüzde 42,5’tan yüzde 46’ya, gecelik borç verme faizi ise yüzde 46’dan yüzde 49’a yükseltildi.
19 Mart sonrası askıya alınan haftalık repo ihaleleri yine başlatıldı. Fakat ihalelerde bankalara borç verme süreçleri yüzde 46 oranındaki siyaset faizi yerine yüzde 49 oranındaki gecelik faiz üzerinden yapılıyor. Bu da gerek mevduat gerekse ferdî ve ticari kredi faizlerini 10 puan üst çekti. 19 Mart operasyonları öncesindeki faiz indirimlerinin nisanda da süreceği, iktisadın canlanacağı beklentileri bilakis döndü. Kişisel muhtaçlık ve ticari kredi faizlerinin yüzde 60-70’e yükselmesi, ekonomik faaliyetlerin yavaşlamasına, büyümenin gerilemesine, sakinlik ve işsizliğin yayılmasına neden olacak.
ALTIN ARTMASAYDI MERKEZ’İN KAYBI 58,5 OLACAKTI
19 Mart siyasal-yargısal operasyonlarıyla sıcak para ve yerli-yabancı yatırım sermayesi kaçışının hızlanması, dövize yönelişin artması, kurların üst istikametli hareketlenmesi üzerine piyasalara müdahale için döviz satışına geçen MB beş haftadır rezerv satışını sürdürüyor. 19-21 Mart ortası üç günde yaklaşık 20 milyar dolar satan MB’nın iki yılda binbir zahmetle biriktirdiği rezervlerindeki erime son açıklanan 18 Nisan haftası bilgilerinde de somut olarak görüldü.Geçen hafta MB brüt döviz rezervi 600 milyon dolar azalarak 146,8 milyar dolara gerilerken, swap hariç net döviz rezervleri 200 milyon dolar azalışla 20,6 milyar dolara indi. MB’nın yalnızca 18 Nisan haftasındaki rezerv satışları 4,1 milyar dolar olurken 19 Mart’tan bu yana beş haftadaki döviz satışı toplamı 49,5 milyar dolara yükseldi.
Altın fiyatlarındaki yükseliş MB rezervlerindeki erimenin daha üst çıkmasını önledi. Altındaki kıymet artışının MB rezervine mali katkısı 9 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Altın pahasının artması, MB dövizlerinin azalması sonucunda birinci kere MB rezervlerindeki altın yükü yüzde 50’yi geçti. Altın rezervindeki 9 milyar dolarlık kıymet artışı olmasaydı 19 Mart sonrası MB rezervlerindeki kayıp 58,5 milyar dolar olacaktı.
Diğer yandan ocak sonunda 189 milyar dolar olan yabancı para mevduatları 18 Nisan haftası prestijiyle 34 milyar dolar artarak, 223 milyar dolara yükseldi. Döviz mevduatlarındaki artış 19 Mart sonrası hızlandı. Yabancı para mevduatlarındaki artış yüksek faize karşın TL’den kaçışın somut göstergesi.
TÜM İNANÇ ENDEKLERİ DÜŞTÜ
Para, faiz ve döviz cephesinde 19 Mart siyasi operasyonlarının hasarı artarken, bir öteki tesir, ekonomik ve sektörel itimat endekslerinde yaşanıyor. Siyasalların, üst seviye bürokratların, iş insanlarının tutuklanması, mal varlıklarına, şirketlerine, banka hesaplarına el konulması itimat kaybına ve iktidarın uygulamalarına ait dertlerde artışa neden oldu.
MB’nin Nisan 2025 İktisadi Yönelim ve Gerçek Kesim İnanç Endeksi nisanda marta nazaran 2,4 puan azalışla 100,8’e inerek, son 7 ayın en düşük inanç seviyesine geriledi.
Aynı formda Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) nisan ayı hizmet, perakende ticaret ve inşaat inanç endeksleri de marta kıyasla düştü. İnanç endeksleri sırasıyla hizmet bölümünde yüzde 4,3, perakende ticaret dalında yüzde 2,5, inşaat kesiminde yüzde 4,2 azaldı. Mevcut durum ve gelecek 12 aya ait beklentileri içeren Tüketici İnanç Endeksi ise nisanda yüzde 2,3 azalarak 83,9 puana indi. Resmi anketlerde iktisadın tamamına yayılan itimat kaybı, iktisat idaresine ve dezenflasyon programına takviyenin tükendiğinin işareti.
ENFLASYONDA TUTMAYAN AMAÇ TEKRAR REVİZE EDİLECEK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile Merkez Bankası Lideri Fatih Karahan’ın G20, IMF ve Dünya Bankası’nın ilkbahar Toplantıları için gittikleri ABD’de, yabancı banka ve fon yöneticileriyle yatırımcılara yaptıkları sunumlarda, ekonomik programın yolunda gittiğine ait sözleri resmi göstergeler ve gerçeklerle örtüşmüyor. İki yıldır birebir telaffuzları yineleyen, dezenflasyon programının muvaffakiyetle sürdüğünü tabir eden Şimşek ve Karahan’ın yabancı sermaye ve yatırımcılara söyleyecek yeni kelamlarının olmadığı anlaşılıyor.
Nitekim Koç Üniversitesi’nin nisan ayı Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi’nde 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 66’dan yüzde 68’e yükselirken, yıl sonu enflasyon beklentisi de yüzde 67’den yüzde 69’a çıktı. TÜİK’in 5 Mayıs’ta açıklayacağı nisan tüketici enflasyonunun (TÜFE) 19 Mart operasyonları, faiz ve kur artışları, nisanda yürürlüğe giren elektrik ve doğalgaz artırımlarıyla yüzde 3,5-4 ortasında gerçekleşmesi, 4 aylık enflasyonun yüzde 13-15 ortasına çıkması kelam konusu. Bu durumda MB’nin 22 Mayıs’ta açıklayacağı 2025 ikinci Enflasyon Raporu’nda yıl sonu enflasyon maksadını tekrar revize etmesi kaçınılmaz. Şubattaki birinci raporda gayesi yüzde 21’den 24’e yükselten MB idaresi, muhtemelen yeni bir amaç değişikliğiyle yıl sonu gayesini yüzde 27-28 seviyesine çekmek zorunda kalacak. Münasebetiyle bugüne kadar hiçbirisi tutmayan enflasyon gayelerine bir yenisini daha ekleyerek günü kurtaracak.
