By Bilimsel tutkular, insanları ekseriyetle hudutlarını zorlamaya ve akıl almaz tecrübeler yaşamaya yönlendirir. Fransız jeolog Michel Siffre’nin kıssası de bu durumun çarpıcı bir örneği.
Hayatının büyük bir kısmını mağaraları incelemeye adayan Siffre, 23 yaşında, insan kronobiyolojisi tarihinin en çarpıcı deneylerinden birine imza atarak ismini tarihe yazdırdı.
Fransız Alpleri’ndeki bir mağarada tam 63 gün tek başına kalan Siffre, yaptığı bu gözü pek deneyle insanın vakit algısı üzerine çığır açan bir keşif gerçekleştirdi.
Siffre, bu sıra dışı deneyini 1962 yılında gerçekleştirdi. Nice’e yaklaşık 70 kilometre uzaklıktaki Alpler’de bir yeraltı buzulunu keşfeden genç bilim insanı, başlangıçta 15 gün sürecek bir jeolojik keşif planladı. Lakin vakitle bu mühletin kâfi olmadığını fark etti ve 16 Haziran 1962’de mağaraya girerek iki ay boyunca dış dünya ile büsbütün ilişkisini kopardı.
Hedefi sırf jeolojik incelemeler yapmak değil, birebir vakitte insanların karanlık ve saatsiz bir ortamda vakit algılarının nasıl değiştiğini anlamaktı.
Michel Siffre, mağaradaki deney sırasında büsbütün tabiat koşullarına ahenk sağlamayı amaçladı. Karanlık, sessiz ve saatsiz bir ortamda, vakti bilmeden yaşamanın insan psikolojisi ve biyolojisi üzerindeki tesirlerini incelemek istiyordu.
Siffre, bu süreçte oluşturduğu protokol ile çığır açan bir bilimsel alanın, kronobiyolojinin temellerini attı.
“Uyandığımda, yemek yediğimde ve uyumadan çabucak evvel mağara girişindeki grubumu arıyordum, fakat onlar beni asla arayamazdı. Böylelikle dışarıdaki vaktin farkında olmadan yaşamaya devam ettim,” diye açıklıyordu Siffre. Bu yolla, insanın biyolojik saatini ve sirkadiyen ritimlerini anlamayı hedefledi. Deney sırasında, insanların da alt memeliler üzere bir biyolojik saate sahip olduğu gerçeğini ortaya koydu.
Siffre’nin deneyleri sırasında yaptığı bu keşif, insan biyolojik saatine dair değerli ipuçları sundu.
Psikolojik bir test kapsamında, saniyede bir basamak suratında 1’den 120’ye kadar sayması gerekiyordu. Fakat bu test, vakit algısının farklılaştığını gösterdi: Siffre, 120’ye kadar saymayı 5 dakikada tamamladığını fark etti. Bu bulgu, sirkadiyen ritimlerin gün doğumu ve gün batımı üzere dış etkenlere bağlı olmaksızın, bedenin yaklaşık 48 saatlik bir döngüyle işlediğini ortaya koydu.
Siffre, deneyini hayli mütevazı kaidelerde gerçekleştirdi. Küçük ve sıkışık bir kamp alanında vaktini okuyarak, yazarak ve mağara içerisindeki jeolojik yapı üzerinde çalışarak geçirdi.
Bilimsel ekipman eksikliği, bu riskli deneyin zorluklarını artırsa da, sonuçları çağdaş bilim için son derece kıymetli oldu.
Kronobiyolojide çığır açan bir miras
Michel Siffre’nin 1962’de başladığı bu deney, insan biyolojik saati ve sirkadiyen ritimlerin anlaşılması açısından ihtilal niteliğinde bir katkı sağladı.
Doğanın gün doğumu ve gün batımı üzere döngüsel süreçlerinden bağımsız olarak, bedenin kendi biyolojik ritimlerini sürdürdüğü gerçeği, kronobiyolojinin temelini oluşturdu.
Siffre, sonraki 50 yılı aşkın mesleği boyunca bu alanda çeşitli deneyler gerçekleştirerek bilim dünyasına ışık tuttu.
Siffre’nin ilham verici kıssası, yalnızca bilimsel bir başarıyı değil, tıpkı vakitte insan azmi ve keşfetme tutkusunun sonlarını temsil ediyor.
