By Dünya genelinde bir asrı aşkın müddettir işçilerin gayretini onurlandıran 1 Mayıs, personel haklarının simgesi olarak kutlanmaya devam ediyor. Günlük çalışma saatlerinin düşürülmesi hedefiyle başlayan bu tarihi uğraş, bugün “Emek ve Emekçi Bayramı” ismiyle milyonlarca insanın birlik ve dayanışma günü olarak anılıyor.
1 Mayıs’ın temelleri, birinci defa 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde taş duvar ustaları ve inşaat personellerinin, uzun çalışma saatlerine karşı çıktığı bir direnişle atıldı.
İşçiler, çalışma saatlerinin günlük 8 saate düşürülmesi talebiyle iş bırakarak Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar yürüyüş düzenledi.
Bu kıvılcım, kısa müddette başka ülkelere sıçradı. ABD’de 1884 yılında personeller, günlük 12 saat olan çalışma mühletinin 8 saate indirilmesi talebiyle harekete geçti. Bilhassa 1886’da gerçekleşen kitlesel grevler, bu çabayı global boyuta taşıdı.
Milletlerarası Emekçi Kardeşliği Teşkilatı, 1889’da Paris’te düzenlenen kongrede, emekçi dayanışmasını güçlendirmek emeliyle yılın bir gününü personellerin ortak bayramı ilan etme kararı aldı. ABD’li sendikacıların teklifiyle bu özel günün “1 Mayıs” olması kararlaştırıldı.
O tarihten bu yana, 1 Mayıs dünya genelinde “Emek Bayramı” ve “İşçi Bayramı” üzere farklı isimlerle kutlanıyor.
Türkiye’de birinci defa 1923 yılında resmi oldu
1 Mayıs, Osmanlı periyodundan bu yana emekçi gayretinin ve dayanışmanın simgesi olarak kutlanıyor. Birinci sefer 1911 yılında Selanik’te tütün, pamuk ve liman emekçileri tarafından kutlanan bu özel gün, İstanbul’da ise 1912 yılında çalışanların coşkulu iştirakiyle anıldı.
Cumhuriyet döneminde, Sovyetler Birliği ile dostça alakalar çerçevesinde 1 Mayıs 1922’de Ankara’da “İşçi Bayramı” olarak kutlandı. Resmi kutlamalar ise birinci sefer 1 Mayıs 1923’te gerçekleştirildi.
Taksim Meydanı’nda kara gün
1 Mayıs 1977’de Taksim Meydanı’nda düzenlenen kutlamalar, tarihe kara bir leke olarak geçti.
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında kalabalığa ateş açılması sonucu 37 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Bu trajik olay, 12 Eylül askeri darbesinin akabinde 1 Mayıs’ın bayram statüsünden çıkarılmasına ve kutlamaların yasaklanmasına münasebet gösterildi.
Yeniden resmi tatil ilan edildi
Yıllar süren yasakların akabinde, 1 Mayıs 2009 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” ismiyle tekrar resmi tatil ilan edildi. Bugün, emekçilerin haklarını savunma ve dayanışma ruhunu kutlama gayesiyle coşkuyla anılmaya devam ediyor.
