By AKP’nin iktisat siyasetinde temeli oluşturan vergi siyaseti yine ele alınıyor. İktisat idaresinin dümeninde oturan Bakan Mehmet Şimşek’in dolaysız vergileri artışma ve dolaylı vergilerin hissesini azaltma biçimindeki söylemi gerçekliğe uymuyor.
İktidar 2025 yılı bütçesinde vergi istisna ve muafiyetler ile birlikte yaklaşık 3 trilyon 5 milyar TL meblağında vergiden vazgeçti.
Gelir Yönetimi Başkanlığı’nın (GİB) 7 Nisan’da yayımladığı 2024 Yılı Faaliyet Raporu, Türkiye’de vergi kontrol kapasitesinin hudutlu kaldığını gözler önüne sererken, bütçedeki derin açığın kapatılması için vergi kontrollerinde harika bir artışa gidileceği sinyalleri veriliyor.
Rapora nazaran, bu yılın başı prestijiyle GİB’in toplam işçi sayısı 40 bin 665. Bunların sırf 580’i merkez teşkilatında yer alırken, geri kalan 40 bin 085 işçi taşrada vazife yapıyor. Vergi daireleri, saha kontrolleri ve kontrolörlük üniteleri birlikte değerlendirildiğinde, mevcut işçi sayısının ülke çapında faal bir vergi kontrolü için kâfi olmadığı dikkat çekiyor.
Maliye idaresi, bu açığı kapatmak için radikal adımlar atmaya hazırlanıyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, organize sanayi bölgelerinde ve kentler ortası yollarda polisle birlikte misyon alacak vergi kontrol takımlarıyla vergi kayıp-kaçaklarını önlemeyi hedeflediği belirtiliyor. Bu adımın, bütçe açığındaki tarihi artış ve hazine borçlanma maliyetlerindeki yükseliş nedeniyle oluşan kaynak sıkışıklığını hafifletmeye yönelik olduğu söz ediliyor.
BÜTÇE AÇIĞI DENETİMDEN ÇIKIYOR
2024’ün birinci çeyreğinde 702 milyar TL’yi bulan bütçe açığının, 15 Mayıs’ta açıklanacak nisan bilgileriyle birlikte 1 trilyon TL hududuna yaklaşması bekleniyor. Bu gerçekleşme, 2025 bütçesinde öngörülen 1,9 trilyon TL’lik yıl sonu bütçe açığının yaklaşık yüzde 50’sinin yalnızca dört ayda ortaya çıkması manasına geliyor. Ek bütçe ihtimali ve hazine borçlanmasının artması kaçınılmaz hale gelirken, Merkez Bankası’nın faiz artırımları da bu süreci daha da ağırlaştırıyor.
YÜKSEK FAİZ YÜKSEK BORÇLANMA
Merkez Bankası’nın 19 Mart’ta yaptığı faiz artışı sonrası, kamu borçlanma ihalelerinde faizler 7-8 puan yükseldi. Bu durum, hazinenin her 100 TL’lik iç borç ödemesi için 130-140 TL ortasında yeni borçlanmaya gitmek zorunda kalmasına neden oldu. Artan faiz yükü, kamu maliyesi üzerinde önemli bir baskı yaratırken, kontrol yoluyla vergi tahsilatının artırılması acil tahlil olarak masada tutuluyor.
DOLAYLI VERGİ YÜKÜ SÜRÜYOR
Bakan Şimşek’in vergi sisteminde dolaylı vergilerin hissesini azaltma istikametindeki açıklamalarına karşın, bu alanda bir indirim şimdi gündemde değil. 2024 yılı bilgilerine nazaran, KDV ve ÖTV’nin vergi gelirleri içindeki hissesi yüzde 51,71; başka dolaylı vergilerle birlikte bu oran yüzde 65,90’a ulaşıyor. Direkt vergilerin hissesi ise sırf yüzde 34,10 düzeyinde kaldı.
Son 10 yılda da bu istikrarsız tablo değişmedi. Ortalama olarak vergi gelirlerinin üçte ikisi dolaylı vergilerden oluşurken, direkt vergilerin oranı üçte bir seviyesinde seyrediyor. Harcamaya dayalı bu vergi yapısı, en düşük gelir kümesindeki bireylerden, en yüksek çıkar sahipleriyle tıpkı oranda vergi alınmasına neden oluyor.
VERGİ ADALETİ KELAMDA KALDI
Zülfikar Doğan’ın ANKA için kaleme aldığı değerlendirmeye nazaran, Şimşek’in vergi adaleti söylemi, gerçekçi bir vergi ıslahatı yerine günü kurtarma siyasetleriyle hudutlu. 3 trilyon TL’yi bulan vergi ayrıcalıkları ve dolaylı vergilere devam edilmesi, iktidarın gerçek manada adil bir vergi tertibi kurma niyetinde olmadığını gösteriyor.
İktidarın vergi siyasetleri, kaynak arayışında dar gelirliyi gaye alırken; büyük sermaye kümelerine sağlanan istisna ve muafiyetler kamu bütçesindeki kara deliği büyütmeye devam ediyor.
