By Muğla’nın Fethiye ilçesi Yeşilüzümlü Mahallesi’nde, deniz düzeyinden 1 kilometre yükseklikte 15 hektarlık alandaki Kadyanda Antik Kenti’nde grubuyla yüzey araştırmalarını sürdüren Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Lisanları ve Kültürleri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Onur, 2024 yılındaki çalışmalarda 30 yeni yazıt bulunduğunu belirtti.
Çalışmalara Prof. Dr. Werner Tietz aracılığıyla Köln Üniversitesi’nin kısmi finans ve bilimsel dayanak sağladığını kaydeden Prof. Dr. Onur, Koç Üniversitesi Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nin de dayanak verdiğini söyledi.
Prof. Dr. Onur, Fethiye Müze Müdürlüğü ile koordineli yürütülen çalışmalara ayrıyeten dayanak veren Fethiye Belediyesi, Yeşilüzümlü Muhtarlığı, Yeşilüzümlü Jandarma Komutanlığı’na da teşekkür etti.
YÜKSEK POZİSYONDA DEĞERLİ BİR KAVŞAK
Kadyanda Antik Kenti’nde ağır kalıntı olmasına rağmen, Fethiye Müzesi başkanlığında yürütülmüş kurtarma hafriyatları dışında yeteri kadar araştırma yapılmadığını belirten Prof. Dr. Onur, “Biz de bu nedenle antik kentte bir yüzey araştırması yürütmeye karar verdik” dedi.
Antik kentin bir dağ kenti olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Onur, “Fethiye’yi üstten gören, Fethiye Limanı’na hakim bir kent. Fethiye Limanı’ndan kuzeye gerçek gidebilecek bütün yolları denetim edebilecek pozisyonda duruyor. Bu haliyle klasik periyottan itibaren hayli değerli bir kavşak diyebileceğimiz kentlerden biri” diye konuştu.
30 YAZIT KIYMETLİ BİLGİLER İÇERİYOR
Antik kentte daha evvel bir Alman grubun kısıtlı araştırmalar yaptığını söyleyen Prof. Dr. Onur, kentte şu an prestijiyle yaklaşık 105 yazıt bulunduğunu söyledi, 30’un üzerindeki yeni yazıtlarda kıymetli bilgiler yer aldığını söz etti.
Bu yazıtlardan beklentilerinin, kentin Roma periyodu öncesinde nasıl bir pozisyona sahip olduğunu anlayabilmek olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Fatih Onur, bununla alakalı yeteri kadar bilgi elde edemediklerini söyledi.
Ancak çalışmalarında, kentin terk edilmesinden çabucak evvelki şaşaalı devrine ait dikkat cazip bir durum tespit ettiklerini anlatan Prof. Dr. Onur, şunları söyledi:
“Enteresan bir durum tespit ettik. 2’nci yüzyılda kentin bir spor faaliyetleri merkezi olduğunu gördük. Aslında genel manada bu yüzyıllarda öbür kentlerde de sportif faaliyetler olduğunu biliyoruz, lakin epey yüksek pozisyonda olan bir kentte bu sportif faaliyetlerin ağır halde yapılmış olması enteresandı.”
BİR YAZIT ÇOK DİKKAT ÇEKİCİ
Tespit ettikleri 30 yazıttan birinin çok kıymetli olduğunu anlatan Prof. Dr. Onur, bu yazıtta ender rastlanan bir sporun isminin geçtiğini belirtti.
Prof. Dr. Onur, doğrudan bu sporla ilgili müsabakalar düzenleyen kişinin kendi yazıtının olmasının, kent için kıymetli bir öge olduğunu aktardı. Antik devirde güreş sporunun çok ilgi gördüğünü söz eden Prof. Dr. Onur, tespit ettikleri bu yazıttaki bilgilerin bir birinci olduğunu söyledi.
Yazıtta güreş kadar pak karşılaşma olmayan ‘pankration’ denilen spor cinsinden kelam edildiğini anlatan Prof. Dr. Onur, “Pankration, güreşin içinde boks, karate üzere sporların da olduğu bir spor çeşidi. Yani fizikî manada şahsa ziyan verebilecek, hatta mevte kadar götürebilecek derecede sert bir spor” dedi.
‘KENTTE BİRİNCİ DEFA BİR YAZITTA BU SPORA RASTLADIK’
Bölgede bulunan, az sayıdaki antik kentte bu spordan kelam edildiğini belirten Prof. Dr. Onur, şöyle devam etti:
“Kadyanda Antik Kentinde direkt doğruya bu müsabakaları düzenleyen kişinin heykel kuralında, güreşin yanı sıra pankration sporundan kelam ediliyor. Bütün bu müsabakaları, tertibi bu kişi yapıyor. Ayrıyeten bu karşılaşmaların yapılabilmesi için cebinden para harcamış. Yazıtta kentin eski gymnasion binasının inşası deniyor. Yani eskiyi yine aktif hale geçiriyor. Gymnasion inşaası Yaşlılar Meclisi aracılığıyla yapılıyor. Karşılaşmalar düzenleniyor, mükafatlar veriliyor. Yazıttan bu kentteki faaliyetleri öğrenirken birebir vakitte çok evvelden beri var olan ancak aktif olmayan ve tamire gereksinimi olan bir gymnasion olduğunu da öğrenmiş oluyoruz. Bu kişi kendi devrinde eski dediği için, eski kavramının Helenistik periyoda kadar gidebileceğini iddia ediyoruz. Bu da bize ayrıyeten kentin binalarını anlamamız açısından yardımcı oluyor.”
HEM MORALHEM EKONOMİYİ CANLANDIRMAK İÇİN
‘Kutsal Yarışmalar’ denilen güreş üzere pankration karşılaşmalarının da yalnızca cümbüş maksadıyla düzenlenmediğini vurgulayan Prof. Dr. Fatih Onur, o periyotta imparatorluğun genelinde ekonomik dengesizlik olduğuna dikkati çekti.
Prof. Dr. Onur, “Bunların aşılabilmesi için bu tip yarışlar düzenleniyordu. Yani hem moral hem de ekonomik döngü sağlansın diye. Zira müsabakalara bölgeden beşerler gelip gidiyor. Münasebetiyle kentte iktisat canlanıyor. İçinde iktisadın de olduğu bir bayram üzere geçiyor yarışlar. Bölgesel döngüyü sağlayan, insanların hareketini sağlayan bir sistem bu” dedi.
KENT TERK EDİLMİŞ
Kentin en dikkat cazip yanının ise terk edilmesi olduğunu anlatan Prof. Dr. Onur, “Kentin içerisinde yapılara baktığımız vakit daima Roma periyodu yapıları görüyoruz. Roma periyodundan sonraki süreçlerde ise kentte değil bir kilise, bir tane bile Hristiyanlık izine rastlamadık. Bu aslında çok görülen bir durum değildir” dedi.
Düzenlenen karşılaşmaların muhtemelen kentin son şaşaalı günleri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Onur şunları söyledi:
“Bu kent Hristiyanlığı dahi görmeden terk edilmiş. Bunun nedenleri ortasında en makul seçenek, kentin su sistematiğinin yani sarnıç sisteminin bozulmuş olması ki bu zelzele nedeniyle olabilecek bir şey. Bu sistemi yine yapamazlar, çok sıkıntı. Zira bayağı zahmetli iş. Aslında bilhassa o devirde beşerler ovalara inmeye başlıyor. Muhtemelen kenti bıraktılar ve aşağılarda bir yerlerde ömürlerine devam ettiler.”
Prof. Dr. Fatih Onur, pozisyonu, verimli ovası ve bölgedeki bir diğer antik kent olan Telmessos’un limanına erişimiyle stratejik avantaja da sahip olan Kadyanda Antik Kenti’ndeki çalışmalarının bir hedefinin da kentin planını çıkarmak olduğunu söyledi. Prof. Dr. Onur, bunun için Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nusret Demir ile birlikte çalıştıklarını vurguladı.
KENTİN LİDAR TARAMASI YAPILDI
Doç. Dr. Nusret Demir ise Kadyanda Antik Kenti’nde dron ile gerçekleştirdikleri lidar (objelere gönderilen ışınların çarpıp geri dönerek uzaklık hesaplanması) verisi hakkında bilgi verdi.
Bu bilginin en değerli avantajının hem ağaçlar ve bitki örtüsünün üzerinden hem de bitki altında çok ağır bilgi sağlamak olduğunu anlatan Doç. Dr. Demir, şöyle devam etti:
“Çalışmamızda büsbütün yeri görmemiz için uyguladığımız prosedürlerle bitki örtüsünü kaldırdık. Santimetre mertebesinde araziyi hassas halde modelledik. Üç boyutlu dijital ikizini oluşturduğumuz araziyi, arkeoloji uzmanlarımızla paylaştık.”
Lidar çalışmasıyla alanda gözle görülememiş yapıların tespit edildiğini söyleyen Doç. Dr. Demir, kentin birebir, tıpkı ölçekli üç boyutlu haritasını yaptıklarını aktardı.
Antik kent alanında çok ağır bitki örtüsü bulunmasının kendilerini çok zorladığını vurgulayan Doç. Dr. Demir, “Kadyanda Antik Kenti’nde çok ağır bitki örtüsü olması nedeniyle olağan imgeyle bilgi alsaydık, bu tahlili yapamayacaktık. Zira aşağıyı göremiyoruz. O yüzden lidar kullandık. Bu bitki örtüsünün âlâ formda ayıklanabilmesi gerekiyordu. Zira rastgele bir bitki örtüsü kaldığı vakit bu buluntu olarak da algılanabilirdi” tabirlerini kullandı.
