By Türkiye’de kıdem tazminatı, emekçilerin çalışma hayatındaki en kıymetli haklarından biri olarak kabul edilir. Yasal düzenlemelere nazaran, bir çalışanın çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt fiyatı kadar kıdem tazminatı ödenmektedir.
Bu tazminat, çalışanın işyerindeki hizmet müddetini dikkate alarak hesaplanır. Lakin, patronla yapılan toplu ya da kişisel mukavelelerle bu mühletin artırılması mümkündür. Bu düzenlemelerin yanı sıra, kıdem tazminatında belli bir tavanın olduğu da unutmamalıdır.
KIDEM TAZMİNATINDA KONTRAT İLE ARTIŞ
Kıdem tazminatında, muhakkak bir artış yapılması mümkündür. Patronla yapılan kontratlarla, çalışanların kıdem tazminatlarının arttırılması sağlanabilir. Toplu ya da ferdi kontratlarla bu artış, 30 günlük fiyatın üzerine eklenerek 40-45 güne kadar çıkabilir. Lakin, bu artışların bir hududu vardır: Kıdem tazminatında muhakkak bir tavan uygulaması vardır. Her yıl güncellenen bu tavan, kıdem tazminatının ne kadar artırılabileceğini hudutlar.
KIDEM TAZMİNATINDAKİ TAVAN
HaberTürk’ten Ahmet Kıvanç’ın yazısına nazaran, Kıdem tazminatındaki tavan, her yıl muhakkak bir meblağa güncellenir. 2025 yılı için bu tavan, 46.655,43 TL olarak belirlenmiştir. Fakat, 1982 öncesinde uygulanan sistemde, kıdem tazminatı tavanı taban fiyatın 7,5 katı olarak belirleniyordu.
Bu sistemin günümüzde devam ediyor olsaydı, tavan meblağı 195 bin lirayı bulmuş olacaktı. Bu değişiklik, kıdem tazminatının alım gücünü önemli halde etkilemiş ve bilhassa yüksek fiyatlı çalışanlar için daha fazla sınırlanmasına yol açmıştır.
Örneğin, brüt maaşı 30.000 TL olan bir personel, mukavelesinde 40 günlük tazminat öngörülmüşse her yıl için 40.000 TL kıdem tazminatı alabilir. Fakat, brüt maaşı 50.000 TL olan bir personel için tıpkı kontrat geçerli olsa da alabileceği tazminat, tavan olan 46.655,43 TL’yi aşamaz.
1982 ÖNCESİ UYGULAMA İLE BUGÜNKÜ SİSTEM ORTASINDAKİ FARK
Özellikle kıdem tazminatının tavanının yıllar içinde nasıl değiştiği, çalışanların haklarını ne derece etkilediğini gözler önüne seriyor. 1982 öncesindeki sistemde, kıdem tazminatının minimum fiyatın 7,5 katı kadar olması, tazminatın çok daha yüksek olmasını sağlıyordu. Fakat günümüzde, tavanın muhakkak bir sonla sınırlanması, emekçilerin daha az ödeme almasına yol açmaktadır. Bu da kıdem tazminatının, vakit içinde alım gücü açısından düşüş göstermesine neden olmuştur.
KIDEM TAZMİNATININ MANASI VE ÖNEMİ
Kıdem tazminatı, bir personelin belli kurallar altında işinden ayrılması durumunda, patron tarafından yapılan bir ödeme olarak tanımlanır. Bu ödeme, çalışanın işyerinde geçirdiği müddete karşılık gelir ve iş bağlantısı sona erdiğinde personel ile patron ortasında adil bir mali istikrar kurulmasını sağlar. Türkiye’de kıdem tazminatına dair düzenlemeler, İş Kanunu kapsamında belirlenmiştir ve çalışanların haklarını teminat altına almak, uzun vadeli istihdamı teşvik etmek hedefiyle büyük kıymet taşır.
KIDEM TAZMİNATINDAKİ SINIRLAMALAR VE GELECEK
Kıdem tazminatındaki tavan, her yıl güncellenerek, makul bir sonda tutuluyor. Lakin bu tavanın ne kadar adil olduğu ve emekçilerin haklarını ne kadar koruduğu, günümüzde tartışma konusu.
Kıdem tazminatının artışı, mukavelelerle mümkün olsa da, makul bir üst sonun bulunması, bilhassa yüksek maaşlı çalışanlar için bu hakkın giderek daha fazla kısıtlanmasına neden oluyor. Kıdem tazminatının gelecekte nasıl şekilleneceği ise, ekonomik şartlara ve yasal düzenlemelere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
