By Türkiye’de uygulanan iktisat modeline yönelik tartışmalar tüm süratiyle devam ederken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aralık ayında başladığı ‘faiz indirim’ serisine nisanda son verdi.
19 Mart’ta aralarında İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun da yer aldığı çok sayıda ismin tutuklanmasıyla başlayan sürece iktisat piyasalarından sert reaksiyon gelirken, dövizi denetim etmek ve yabancı para çıkışını sınırlamak isteyen TCMB, 17 Nisan tarihli Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında siyaset faizini 350 baz puan artırdı.
TCMB’nin faiz atağına AKP’den cevap gecikmezken, AKP İktisat İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Nihat Zeybekçi, yüksek faizlerden şikayet etti.
AKP’DEN TCMB’YE ÖRTÜLÜ FAİZ MESAJI
EKONOMİ’ye konuşan Zeybekçi, “Ben o parayı faizler bu kadar yüksekken faize yatırırım. Faizler yüzde 30’un altına gelirse o vakit beşerler parasını üretime yatırır” sözlerini kullandı.
Zeybekçi’nin açıklamalarından öne çıkanlar şu formda:
Son devirde iktisatta bir türbülans yaşandı, iktisat dışındaki nedenler ekonomiyi çok etkiledi. Yaşanan gelişmeleri nasıl görüyorsunuz?
Demokrasinin üç temel güç üzerine oturması temeldir. Bir devlet, iki hukuk, üç halk. Bu üçünün de birbirinden bağımsız olması bu üçünün de birbirini denetleyen disipline eden, birinin yoldan çıkması halinde onu derleyip toparlayıp hizaya sokan vazifeleri vardır. Şayet üçü birden birbirinden bağımsız, eşit güçte olursa bunlardan rastgele biri saçmaladığında devletin, yürütmenin ya da iktidarın yahut hukukun ya da başka taraf çizgiden çıktığında onu derleyip toplayacak güç, kabiliyet ve yaptırımda olması değerlidir.
Bence yeni anayasanın tartışılmaya başlandığı bu periyotta anayasa metninde çok ayrıntıları yazamazsınız lakin iktisat ile ilgili bütçe ile ilgili birtakım kuralların orada derç edilmesi lazım. İkincisi, halk dediğimiz kısım. Halkın örgütleri dernekler, sivil toplum kuruluşları, sendikalar üzere kurumların da “arkadaş siz ne yapıyorsunuz gökteki yıldızları vadetmek ne demek?” diye sorması lazım.
Peki kamuoyunda çok reaksiyon çeken, gençlerin gözaltına alınmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kanunda tanımlanmış bir şey var, bunu şöyle yaparsan başına şu gelir, yapma kardeşim. Öbür halde lisana getir, şov ve yürüyüşle ilgili protesto ile ilgili karşı çıkmakla ilgili makul şeyler yok mu Türkiye’de var, bunların hepsi yapılabilir. Gidersin müsaade alırsın Kabinenin, şu yahut bu bakanlığın yapmış olduğu uygulamalarla ilgili reddettiğini, kabul etmediğini, protesto ettiğini söylersin her şeyi yaparsın fakat kalkıp da içerideki kimi provokatörlerle akın ve yıkım yapmak, Seyahat olaylarından başlayıp buraya kadar gelirsek, Allah’ın hangi kulu hangi Türk vatandaşı tasvip edebilir ki. Şov yap, oturma hareketi yap, bunları yap fakat sen kalkıp ta belediye otobüslerine, binalara, polislere saldırırsan o vakit diğer şeyler ortaya çıkıyor.
“Ekrem İmamoğlu’nun o diplomayı elde etme sistemi haksızdır”
Sağlıklı tartışamadığımız birçok bahiste maalesef algılamalarımız da sıhhatsiz oluyor. Ekrem İmamoğlu’nun elde ettiği diploma haklı mıdır haksız mıdır?
O diplomayı elde etme sistemi haksızdır. Ortadan 30 yıl geçmiştir bu bir hak haline dönüşmüştür, bu yönetim hukukçularının sorunudur.
Son devirde yaşananlar iktisat programını çok olumsuz etkiledi, rezervler eridi, faizler yükseldi. KOBİ’lerin, gerçek bölümün ezaları var bunların aşılması için ne yapılmalı bir teklifiniz var mı?
Parasal önlemlerin hayata geçtiği müddet net 1.5 yıllık bir süreç ve bu müddette alınan kararlar alınması zarurî olan kararlardı. Nakdî önlemler manasında sıkılaştırma. Faizlerin yükseltilmesi, talepte spekülasyon yaratan köpük yaratan enflasyonu ateşleyen varlığın para piyasalarına çekilmesi ve faizle nemalandırılması arkadaş tüketime gitme, konuta gitme, yere gitme, dövize gitme, tüketime gitme gel burada ben sana daha cazip bir imkan sağlıyorum. Birinci atılması gereken adım buydu ve gerçek adımdı. Ben buna mali önlemler kısmı diyorum. Ekonomik önlemlerin bir ekonomik programa dönüşebilmesi için bizim enflasyon sepetine baktığımızda besin ve içeceklerin toplam yüzde 27, dolaylıları ile birlikte yüzde 30. Hizmetler enflasyonu dediğimiz kısma bakacak olursak şayet onunda en büyük tetikleyeni kira. Gerçek manada bu kadar yüksek faiz verdiğiniz vakit halkımızın tasarruf geleneğinde diyelim ki 1 milyon yahut 100 bin dolar karşılığında bir parasını TL’ye döndü, bankaya yatırdı bankadan bununla ilgili net olarak 2024 yılı itibariyle net dolar bazında karşılaştırırsak yüzde 25 hatta biraz üzerinde bir gelir elde etti. Refleks şu olur; ana parayı tekrar devam ettirir oburunu çekerek yine bir talep yaratır.
GÖNÜL ALMAK ÜCRETSİZ OLMAZ
Arz seferberliği için, belirli yerlerle gönül alma üzere teşebbüsleriniz var mı?
Gönül kazanmak parasız olmaz. Öncelikle paranın, imkânın ucuzlaması lazım. Yahut şunu yapmamız lazım bizim. Belirlediğimiz stratejik besin ve türevi orada üretimi artıracak kısımlarda seçilmiş bir biçimde nokta atışı teşviklerle, takviyelerle tüketim olduğu yerlerde planlama yapmak lazım. Şu yapılacaktır: ‘şu yatarımı yaparsan sana 10 yıl vade 2 yıl ödemesiz’ üzere fakat bu türlü teşvik ve takviyelerle olur. Asıl gösterge budur. Bunun çok kolay bir halde olacağını düşünüyorum. Koyarsın oraya takviye paketini. Fakat bu türlü olur. Yatırımcıyı, sanayiciyi, iş insanını siz lakin bu türlü teşvik edersiniz. Yapacağınız yatırımlar da muhakkak, hangi üretime verilecek dayanaklar de belirli. Ne kadar eksik olduğunu zati görüyorsunuz. Çok kolay yapılabileceğine inanıyorum.
Enflasyonla gayret vakte mı yayıldı?
Enflasyonla uğraşta nakdî güdümde her şey yapılıyor zati. Eksik ayağı var, bu ayağın bir an evvel hayata geçmesinden bahsediyorum. Arza dokunmadığınız, arzı ve üretimi artırmadığınız sürece, malı çoğaltmadığınız sürece enflasyonla uğraş edemezsiniz.
Arz artışı gerçekleşene kadar, vatandaş ne yapacak? Yüksek kiralar, besinlerle nasıl başa çıkacak?
Arzı artırmak zorundayız. Çok süratli bir halde artırmak zorundayız. Yapılabilir. Enflasyonla nitekim uğraş edeceksek, enflasyonla gayretin gerçek tahlili, yalnızca ve yalnızca arzı artırmaktır. Vatandaşın refahını mı artırmak istiyoruz, şayet para dağıtılarak refah artırılsaydı bugün dünyada yoksul ülke olmazdı. Herkesin merkez bankası var, herkesin banknot matbaası var. Basarlardı parayı dağıtırlardı ve sorun çözülürdü. O denli değil işte. Siz yumurta sayısını sabit tutup, para ölçüsünü artırdığınızda matematik pek kolay. Enflasyonun asıl sebebi arz eksikliğidir. Talep asla yok olmaz talep yalnızca ertelenir. Bizim bu hadisede ertelenen talebin daha güçlü olarak geri gelme durumu var. Hasebiyle burada arzı artırıcı yani besinde konutta devasa bir seferberlik yapmalıyız. En azından konut seferberliğinin başlaması ve projelerin hayata geçmeye başlamasının bile ruhsal sonuçları olur.
“ARZI ARTIRMADIĞINIZ SÜRECE DAYANAK DOLARA GİDER”
Yaşam maliyetine gelirsek, vatandaşlar çok mağdur ve ‘onun için sokağa çok rahat çıkıyor’ diyorlar sizin görüşleriniz nedir?
Vatandaş çok haklı. Lakin tahlil para dağıtarak değil. Emekli maaşı en az 15 bin TL. Bunu 55 bin yaptığınız vakit bir mana tabir etmiyor. Alacağı eseri çoğaltmadığınız sürece vatandaşa hiçbir refah katkısı olmaz. En fazla üç ay içeresinde verdiğiniz para enflasyon olarak geri döner. Üretim ile arzı artırmadığınız sürece, TL olarak yaptığınız tüm dayanakların spekülasyona gitme riski vardır. Kura gitme riski vardır. Talep de patlama riski vardır. Altına gitme riski vardır.
“Sermayeyi vergilendirirsen insan malının hırsızı haline gelir”
Türkiye’de yüzde 30-35 ortasında kayıt dışı olduğu söyleniyor ancak bence kayıt dışı yüzde 50’nin üzerindedir. Yani bu kayıt dışılığında bir kesim var ki onların refahına hiçbir biçimde dokunmuyor, bu kayıt dışının da gücüdür. Türkiye’de iktisat ile ilgili çalkantıların olduğu bankacılık, faiz, finansta sorunların olduğu devirde kayıt dışı devreye girer. Enflasyon muhasebesini uygulamadığınız vakit şöyle olur: tekstilciden örnek vereyim. Yılbaşında 100 ton ipliği vardır. 100 ton iplik 2 milyon yapıyordur. Yılsonunda 100 ton iplik 3 milyon yapar. Defter kayıtlarına nazaran dersiniz ki; ‘sen bir milyon kar ettin gel bunun vergisini ver.’ Şu demek; 100 ton ipliğin 20 tonunu ver bana. Bu sermayenin vergilendirmesi olduğun için de beşerler kendi malının hırsızı haline gelir.
Ekonomide nasıl bir dönüşüm öngörüyorsunuz?
Onun çalışmalarını yapmıştık biz, TÜSİAD’la ve öbür yerlerle. Islahat paketi olarak da sistemin rahatlaması üretim seferberliğinin başlaması, faizlerin düşmesi. Artık faiz yüksekken ben iş insanıyım. Faizlerin bu kadar yüksek olduğu bir periyotta, işletme sermayesine ihtiyacımın olmadığını ve kendi paramın bulunduğunu varsayalım. Ben o parayla yatırım yapmam. Ben o parayla üretim yapmam. Basiretli bir tüccar tarifim kanunda da var: ‘basiretli bir tüccar olarak davranmam lazım ki diye başlar.’ Ben o parayı faizler bu kadar yüksekken faize yatırırım. (faizde param yok bu arada) Bir genelleme yapıyorum. Faizler yüzde 30’un altına gelirse o vakit beşerler parasını , ‘ya boş ver faizi der’ üretime yatırır. Yeni yatırımlar yapar. Ticaret canlanmaya başlar. Ticaret canlanmaya başladığında her talep kendi arzını yaratır.
TÜSİAD’dakiler bizim dostumuz
Ziyaretinizde TÜSİAD’ın gönlünü aldınız mı?
Bizim dostumuz arkadaşımız onlar. Tıpkı iş dünyasının temsilcileriyiz. Ferdi bir ziyaretti. Öbür taraftan şuna asla müsaade etmem. Bu türlü insanların birbirlerine, ‘vay hain, bilmem ne’ bu türlü şeyleri sevmiyorum. İnsanların solcu, dindar, ateist vs. olmaları hiç umurumda değil. Benim umurumda olan tek şey var; benim devletimle benim vatanımla, benim bayrağımla ülkemle milletimle arbedesi yoksa başımın üzerinde yeri vardır. Bu vatanla, ülkeyle milletle bayrakla karnı ağrımıyorsa kabulümdür.
