By
ANAYASA Mahkemesi (AYM) Başkanı Kadir Özkaya, AYM’nin verdiği ihlal kararı oranlarının Danıştay yahut Yargıtay’ın verdiği bozma kararı oranlarının çabucak hemen yarısına tekabül ettiğini, isimli yargıda toplam müracaatlar içinde ihlal oranının yüzde 3-3,5, idari yargıda yüzde 2,5 ile 3 ortasında olduğunu söyledi. Özkaya, “Türk hukuk sistemi artık isimli ve idari yargı sistemlerinde anayasal manada anayasal kontrol yapmaya başladılar. Üniversal prensip ve standartları Türk hukuk sisteminde uygulamaya başladılar. Ferdî müracaat burada bir dönüştürücü tesir gücünü gösterdi, tüm yargı yerlerinde farkındalık oluşturdu” dedi.
AYM Başkanı Kadir Özkaya, Ankara Bilim Üniversitesi’nde düzenlenen ‘Anayasa Mahkemesinde Ferdi Müracaatın Türk Hukukuna Etkisi’ bahisli sempozyumda konuştu. Özkaya, AYM’ye kişisel müracaatın giderek gelişen ve Türk hukuk sisteminde de dönüştürücü tesir gücüne sahip olan bir uygulama haline geldiğini söyledi. Özkaya, “Burada olağan ferdî müracaat sistemine yöneltilen en kuvvetli tenkit, ferdî müracaat yolunun AYM’yi isimli ve idari yargı sisteminde Yargıtay’ın ve Danıştay’ın üzerinde ‘süper temyiz’ merci haline getirdiği tasası ve savıydı. Artık burada temel soru şu; hangi müracaat, hangi bahisler AYM’nin önüne nasıl geliyor? Ferdi müracaatta bulunabilmek için öncelikle hususun Türk Anayasası ile Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin ortak müdafaa alanında olan bir hakka ait olması gerekiyor. Ayrıyeten Türk hukuk nizamında yetkili ve vazifeli kılınan ilgili yargı yerlerinin tüketilmiş olması gerekiyor. Bu iki öge gerçekleştikten sonra, ilgili kişi mühleti içerisinde, Yargıtay’dan, Danıştay’dan, bölge yönetim mahkemesinden, istinaf mahkemesinden veyahut da daha evvelki kademelerde katılaşan bir kararsa, bu mutlaklaşmış hukuk üzerinde, kesin karar haline gelmiş kararların bir de Türk Anayasa Mahkemesi tarafından ferdi müracaat incelemesi için AYM’ye getiriyor” dedi.
‘TEMYİZ METODU DEĞİL’
Özkaya, kişisel müracaatın eleştirildiği üzere bir temyiz sistemi olmadığını, AYM’nin, birinci yargı yerinin ve temyiz yargı yerinin kararına müdahale etmediğini söyledi. Özkaya, anayasa ve kanuna nazaran, ferdî müracaatta kanun yolunda gözetilmesi gereken konularda inceleme yapılamayacağına dikkat çekerek, “Yani temyiz merci, üstün temyiz merci sorunu burada gündeme geliyor. AYM, ferdi müracaatta nasıl bir inceleme yaparsa muhteşem temyiz merci üzere hareket etmemiş olacak, ki kendisine verilen yetkiyi aşmamış olsun. Bunu da Anayasa şöyle söz etmiş; kanun yolunda gözetilmesi gereken konular ferdî müracaatta incelenemez. Burada kritik sorulardan birisi de şu; kanun yolunda gözetilmesi gerekmeyip de, anayasal kontrolde gözetilmesi gereken konular nelerdir? Bunun somutlaştırılması o denli kolay değil. Burada temel fark şu; yargı nizamı, isimli yargı nizamı, yönetim yargı tertibi, önündeki ihtilafı çözerken bir yasallık kontrolü yapıyor. Kanuna uygun olup olmadığını denetliyor. AYM’nin yaptığı kontrol ise bir anayasallık kontrolü. Münasebetiyle burada önüne gelen mevzunun anayasal boyutuyla anayasal manadaki anlamda kapsamını, çerçevesini çiziyor. Yargı yerinin kararını, bu çerçevenin içerisinde pahalandırıyor. Bunu somut olarak anlatmak çok güç. Fakat biz bunu şöyle formül ettik; kanun yolunda gözetilmesi gereken konularda ferdî müracaatta inceleme yapılamama olayını, bariz takdir kusuru ve açıkça keyfilik barındırmıyorsa, yargı yerinin, birinci derece yargı yerinin, temyiz yargı yerinin kararına AYM müdahale etmiyor” sözlerini kullandı.
‘İHLAL ORANLARI YÜZDE 3 CİVARINDA’
Özkaya, ferdi müracaat sisteminin, Türk hukukunda olumlu tesirler yaratarak farkındalık oluşturduğunu söyleyerek, “Bu soyut açıklamalardan sonra istatistiklere baktığımızda da, Türk Anayasa Mahkemesi ferdî başlığı incelemelerinde sahiden bir temyiz incelemesi yapıyor mu? Burada Danıştay’ın yahut Yargıtay’ın önüne gelen, daha evvelki kademelerdeki istinaf mahkemesi yahut birinci derece mahkemesi kararları temyizinde verdiği onama ve bozma oranlarına baktığımızda, o onama bozulma oranlarını yazdığımızda, bir de AYM’nin önüne gelen müracaatlarda verdiği ihlal kararlarının oranına baktığımızda, AYM’nin verdiği ihlal oranlarının ilgili yargı sisteminin kendisinin verdiği bozma oranlarının çabucak hemen yarısına hatta çok daha aşağılara tekabül ettiğini görüyoruz. AYM’nin ferdî müracaatta verdiği isimli yargı tertibine ait ihlal kararlarının yapılan toplam müracaatlar içerisindeki oranı yüzde 3-3,5 civarında. İdari yargıya ait olan verdiği ihlal oranı ise yüzde 2,5 ile 3 ortasında. Bozma oranları ise çok daha yüksek kendi yargı nizamı içerisinde” dedi.
‘FARKINDALIK YARATTI’
Özkaya, bu düşük ihlal oranlarına bakıldığında iki sonuç ortaya çıktığına işaret ederek, “Birincisi, Türk hukuk sistemi de artık isimli ve idari yargı sistemlerinde anayasal manada anayasal kontrol yapmaya başladılar. Kozmik prensip ve standartları Türk hukuk sisteminde uygulamaya başladılar. Öteden beri de uyguluyordu lakin daha bir farkındalık oluştu. Ferdi müracaat burada bir dönüştürücü tesir gücünü gösterdi. Ferdî müracaat, yargıya tüm yargı yerlerinde bir farkındalık oluşturdu. Memleketler arası unsur ve standartların, temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası standartlarının, Türk hukukuna iktisabı noktasında ferdî müracaat sistemi bir farkındalık oluşturdu. Bu farkındalık aracılığıyla da tüm yargı yerlerimizin temel hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi bağlamında standartların daha da güzelleşmesine katkı yaptı” sözlerini kullandı.
