By Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Katar İktisat Zirvesi’nde yaptığı konuşmada son devirde Türkiye’den kaçan yabancı sıcak paranın geri gelmeye başladığını belirtse de yabancıların neden Türkiye’den kaçtığını bilgisini paylaşmadı.
Bakan Şimşek’in dile getirmekten kaçındığı 19 Mart İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve Ekrem İmamoğlu operasyonlarının tesirinin göründüğünden çok daha ileri boyutlara ulaştığı Merkez Bankasının Mart 2025 Ödemeler İstikrarı bilgilerine yansıdı.
Anka İktisat Editörü Zülfikar Doğan tahlilinde şu tabirlere yer verdi:
Merkez Bankasının açıkladığı sayılarda en dikkat çeken gelişme operasyonlar sonrası yabancı sıcak paradan daha fazla yerli sermaye ve sıcak para çıkışının gerçekleşmiş olması. TÜSİAD Liderlerine yönelik soruşturmalar, operasyonlarda çok sayıda şirketin mal varlıklarına, banka hesaplarına el konulması, idarelerine kayyum atanmasının yerli sermayeyi ürküttüğü, döviz varlıklarında büyük çıkışlar yaşandığı Merkez Bankasının resmi datalarında açığa çıkıyor.
BRUNSON KRİZİNDE 10, 19 MART’TA 14 MİLYAR DOLAR ÇIKIŞ OLDU
Verilere nazaran ocak ve şubat aylarıyla birlikte mart ayında çıkış yapan yabancı sıcak para meblağı üç ayda 4 milyar 910 milyon dolara yükselirken, yerli sıcak para, yatırım sermayesi ve döviz mevduatı çıkışları yabancıların üç katını aştı.
ABD Başkanı Trump’ın Türkiye’de terör örgütü üyeliği ve casusluk teziyle tutuklanan Rahip Brunson’ın özgür bırakılması talebiyle 2018 Ağustos’unda Türkiye’ye yönelik yaptırım kararları üzerine yerli sermaye ve sıcak para çıkışında süratli artış yaşanmıştı. O devirde yerli yatırımcılar ve sermayedarlar bir ayda 10 milyar 170 milyon doları yurt dışına çıkarttı.
Merkez Bankasının açıkladığı son bilgiler ise 19 Mart operasyonlarının yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para, yerli mevduat kaçışında yaşanan tahribatın çok daha ileri boyutlarda olduğunu gösteriyor.
Yurt içi yerleşik yatırım sermayesinin mart ayında tahvil, pay senedi, döviz mevduatı olarak yurt dışına çıkarttığı kaynak meblağı 8 milyar 760 milyon dolar olurken, direkt yatırım sermayesi olarak bir ayda yurt dışına götürülen 688 milyon dolarla birlikte yerli sermaye çıkışları mart ayında 9 milyar 450 milyon dolara ulaştı.
Ödemeler istikrarı Net Yanılgı ve Noksan kaleminde (NHN) martta çıkış yapan kaynağı meçhul 3 milyar 940 milyon dolarla birlikte yerlilerin bir ayda yurt dışına çıkarttığı fiyat 13 milyar 390 milyon dolar oldu. Yurt içi bankaların verdiği döviz kredileriyle yurt dışına çıkan 1 milyar 330 milyon dolar da eklendiğinde yurt içi yerleşiklerin 19 Mart operasyonlarıyla birlikte Türkiye’den çıkardıkları fiyat 14 milyar 720 milyon dolara yükseldi.
BYD ÖRNEĞİ
Yabancı yatırım sermayesi kaçışını durdurabilmek için son iki aydan bu yana Hong Kong, Washington, New York, Londra, Dubai, Katar’da ikna çeşitlerine çıkan Bakan Şimşek ve Merkez Bankası Lideri Fatih Karahan’ın bu uğraşlarının yetersiz kaldığı Merkez Bankasının resmi bilgilerine de yansıyor. Şimşek’in ‘yabancılar geri dönmeye başladı’ açıklamalarına karşılık yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para yaşanan siyasal tansiyonlardan, her gün bir yenisi başlatılan yargı operasyonlarından ürkmüş görünüyor.
Bir ayda 14 milyar doları aşan kaynağın yurt dışına gitmesi, yerli sermayedeki yatırım iştahının azaldığını, öngörülemezlik ve itimat probleminin aşılamadığını gösteriyor. Son devirde Türkiye’ye yönelik en büyük yabancı yatırımlardan birisi olan Çinli BYD’nin Manisa’da gerçekleştireceği araba yatırımı için sağlanan inanılmaz teşvikler, parasız arazi tahsisleri, yatırım ve vergi indirimleri, muafiyet ve istisnalara karşın Avrupa Merkezini Macaristan’da kurma kararı alması yabancı sermayenin de Türkiye’ye aralı olduğunu gösteren bir başka sıcak gelişme.
ÜRETİCİ VE İMALATÇI TÜRKİYE’DEN ÇIKIŞA GEÇTİ
Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) çok sayıda fabrikanın satışa ya da kiraya çıkartılırken geçen yılın son çeyreğinden bu yana devletin sağladığı güç, finansman, vergi, istihdam muafiyetlerine karşın teşvik evraklı yatırımlarda süratli halde geriliyor. Buna ek olarak dokumacılık, konfeksiyon, beyaz eşya, güçlü tüketim malları üreten çok sayıda tesis Mısır, Cezayir, Fas, Tunus vb. Kuzey Afrika ülkelerine ya da Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya üzere Doğu Avrupa ülkelerine taşınıyor. Tüm bu gelişmelere Merkez Bankası bilgilerine yansıyan milyarlarca dolarlık yerli sermaye ve mali kaynağın yurt dışına çıkarılması yanında yanı sıra gerçek kesimin, üretici ve imalatçıların da Türkiye’den çıkışa geçtiğini işaret eden bir öteki değerli gösterge.
YERLİ SERMAYEDEKİ TEDİRGİNLİK YABANCILARDAN DAHA BÜYÜK
Dolayısıyla artık gizlenemez hale gelen somut tablo, siyasi hedeflerle yürütülen operasyonların yerli sermaye ve yatırımlarda yarattığı hasarın giderek yayıldığını, önümüzdeki periyotta bu tahribatın büyümesi ihtimalinin arttığını ortaya koyuyor. Son periyotta yaşanan gelişmelerle durma noktasına gelen yabancı sıcak para ve yatırım sermayesi girişlerinin yanı sıra yerli sermaye üzerindeki negatif tesirin daha ileri boyutta olduğu, yerli yatırım sermayesindeki tedirginliğin yabancılardan daha büyük olduğu görülüyor.
