By Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Silivri açıklarında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde toplumda yaşanan dehşet ve telaş hisleri ile sarsıntı psikolojisi konusunu kıymetlendirdi.
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerekir
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerektiğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sadece yer bilimleri açısından bakma eğilimi korkuyu artırıyor. Zelzele sonrası psikoloji üç evreden oluşuyor. Birinci 15 gün içerisinde yaşanan akut gerilim doğaldır ve ekseriyetle zaten düzelir. Şayet bu durum dört haftayı aşarsa, posttravmatik gerilim bozukluğu riski ortaya çıkar. Sekiz haftayı geçtiğinde ise profesyonel klinik yardım alınması gerekir.” dedi.
Deprem korkusu kişilik yapısına nazaran farklılık gösteriyor
Deprem endişesinin kişilik yapısına nazaran farklılık gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, bazı şahısların dışarıdan sakin görünmesine karşın içsel panik yaşayabileceğini, bu cins durumlarda soğukkanlılığın bir savunma düzeneği olduğunu, lakin tahlil bulunamadığı takdirde kronik gerilime dönüşebileceğini belirtti.
Deprem endişesinin artmasında belirsizlik, çaresizlik ve ümitsizlik hislerinin büyük tesiri olduğuna işaret eden Prof. Dr. Tarhan, Japonya örneğine vererek, güçlü sistemlerin, toplumun zelzele korkusunu azaltmada tesirli olduğunu söyledi.
Sorgulamadan inanmamak lazım!
Deprem varsayımlarıyla ilgili kamuoyunda yapılan çelişkili açıklamaları da pahalandıran Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Her uzman kendi penceresinden bakarak açıklamalar yapıyor. Bu tıp bilimsel tartışmaların ekranlarda değil, uzmanlar ortasında kapalı ortamlarda, bilimsel platformlarda yapılması gerekiyor. Resmi kurumlar, uzman görüşlerini bilimsel bilgiler ışığında değerlendirip toplumla net, inanç verici bir lisanla paylaşmalı. Aksi takdirde halkta daha fazla dert ve güvensizlik oluşuyor. Biri diyor ki ‘İstanbul’u terk edin’. Başkası ‘Geçti bitti.’ Bunu söylerken yalnızca kendi penceresinden bakıyorlar. En berbat senaryoya nazaran hareket ediyorlar. En berbat senaryoya karşı kendi ruh halini topluma yansıtıyor. Onun için şu andaki zelzele uzmanlarının söylediklerinin hepsini sorgulamadan inanmamak lazım. Yani fazla optimist olanı da fazla karamsar olanı da.”
Topluma yeni gerilim faktörleri eklendi
Deprem sonrası oluşan kronik gerilimin toplum üzerinde önemli tesirler oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan “Toplumda kronik bir mutsuzluk hali var. Zati çalkantılı bir toplumuz, buna yeni gerilim faktörleri eklendi. Bu çeşit durumlar küme gerilimi oluşturur ve sonuçta tartışmalar, arbedeler ve şiddet olayları artar,” dedi.
Toplumda zati var olan cürüm oranlarının daha da artabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, bu üzere periyotlarda liderliğin kritik rol oynadığını söz etti. Prof. Dr. Tarhan, “Toplum, yöneticilere ve karar vericilere inanç duymazsa kriz daha da derinleşir. Önderler gerçekleri gizlerse telaş artar. İnancın kaybolduğu yerlerde kimse rahat edemez. Şu an Türkiye’de sarsıntıyla ilgili plan ve projeler hazırlandı hissi oluşmadı.” sözlerini kullandı.
İletişim sistemleri yetersiz kaldı!
Deprem sonrası bağlantı sistemlerinin yetersiz kaldığı istikametindeki tenkitleri de pahalandıran Tarhan, “İnternet ve telefon çizgileri çöktü. Sonrasında yalnızca özürler geldi. Bu tıp afetlere hazırlıkta devletin düzenleyici ve denetleyici rolü çok kıymetli. Vatandaş vergisini ödüyor; karşılığında tesirli kriz idaresi bekliyor.” diye konuştu.
Deprem için beyin idmanları önerisi
Deprem dehşetiyle baş etmek için “kabul egzersizleri” yapılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, Japonların da kullandığı ‘Acceptance Commitment Therapy’ (Kabul ve Kararlılık Terapisi) tekniklerini önerdi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, idmanların temel adımlarını şöyle açıkladı:
“Korkuya şefkatle yaklaşmak; endişeyi reddetmek yerine onu kabul etmek gerekiyor. Bilhassa çocuklar, ebeveynlerinin reaksiyonlarına nazaran şekilleniyor. Anne-baba itidalli olursa çocuk da endişeyi daha kolay yönetiyor. Nefes ve kas gevşeme antrenmanları; vücutla irtibat kurarak geçmişte aşılmış gerilimli durumları hatırlamak, şükran hissini artırmak kıymetli. ‘Şu anda sağlıklıyım, şu anda şuurum yerinde’ üzere olumlu kanılar zihni rahatlatır. Zihinsel sığınak oluşturmak; büyük bir mananın kesimi olduğunu hissetmek bireye güç verir. İnanç sistemlerinde olduğu üzere yüksek bir varlığa güvenmek, cihanda bir tertip olduğunu görmek insanı rahatlatır. Panik anında yalnız olmadığını bilmek çok kıymetli.”
Sosyal temas travma tesirini azaltıyor!
Deprem gecesinde insanların aileleriyle birlikte olma gereksiniminin arttığını gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu içgüdüsel bir davranış. Toplumsal temas travmanın tesirini azaltır.” dedi.
Travmalar, mana arayışını yoğunlaştırıyor…
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, travma anlarında insanların mana arayışının ağırlaştığını belirterek, “Böyle anlarda insan hayatı, bedelleri, ilgileri ve benlik algısını tekrar gözden geçirir. Kaygıyı kabul idmanı yapmak, kendine şefkatle yaklaşmak ve geçmişi müspet pahalandırmak kıymetlidir.” tabirinde bulundu.
Kontrol duygusu yüksek olan bireylerin kaygıyı daha ağır yaşadığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Özellikle panik bozuklukta bu durumun sıkça görülür. Bütçesi milyar doları bulan bir şirketi yöneten bir iş insanı, kendi tansiyonunu yönetemediğini söylemişti. Zira insanın denetim edebileceği ve edemeyeceği şeyler vardır.” diye konuştu.
Çocuklarda travma idaresi nasıl olmalı?
Çocukların zelzele üzere travmatik olaylardan etkilenme biçiminin yaş kümelerine nazaran değiştiğini kaydeden Prof. Dr. Tarhan, 0-6 yaş ortasındaki çocukların en çok bağlılık münasebetine gereksinim duyduğunu söyledi. Prof. Dr. Tarhan, “Deprem anında çocuklar kesinlikle anne-baba ile birlikte olmalı. Onların yanında olmak, beyinde inanç ve sevgi hormonu oksitosin salgılanmasını artırıyor.” halinde konuştu.
6 yaş sonrası çocukların ise olayları sorgulamaya başladığını tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesindeki çocuklar ‘Neden oldu? Bana bir şey olur mu? Sana bir şey olur mu?’ üzere sorular sorar. Bu periyotta çocukları susturmak yerine, onları dinlemek çok kıymetli. Konuşmak değil, hislerini tabir etmelerine müsaade vermek gerekir.” dedi.
Anne-baba tavrının çocukların travmaya karşı dayanıklılığını direkt etkilediğini vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Büyük insan yansısı beklemeyelim fakat büyük insan üzere yaklaşalım. Çocuğun kendini bedelli ve inançta hissetmesi, bu devrin en değerli kazanımıdır.” Tabirinde de bulundu.
Gençlerin sarsıntı tasaları ve ruhsal yansıları ne?
Gençlerin zelzele dertleri ve ruhsal yansıları üzerine de değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Tarhan, özellikle ergenlik devrindeki gençlerin yaşadığı kimlik sorgulamalarının, mana arayışlarının doğal olduğunu vurguladı.
Ergenlik devrinin “Ben kimim? Nereye yönelmeliyim? Niye?” üzere soruların yoğunlukla sorulduğu fırtınalı bir periyot olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesinde varoluş ve mana sorgulaması yapmaları sağlıklı bir gelişim göstergesidir. Zelzele üzere büyük olaylar da bu sorgulamaları tetikleyebilir. Şayet ergenler bir küme içinde inançlı bir ortamdaysalar birbirlerine desteklerler. Dış arkadaşlık aileden daha değerlidir. Ergenlik periyodunun tabiatı budur. Aileler bu periyotta ergenlere akıl vermekten çok onların fikirlerine başvurmalı. ‘Sence ne yapabiliriz?’ üzere sorularla aidiyet duygusu güçlendirilmelidir. Bu yaklaşımın bile terapötik tesiri olur” diye konuştu.
Narsistler zelzeleden daha fazla korkar!
Narsistik bireylerin dışarıdan korkmuyormuş üzere görünebileceklerini fakat zelzeleden en çok korkan kümelerden biri olduklarını söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Narsistik şahıslar, güçlü görünme zorunluluğunda oldukları için dehşetlerini gizlerler. Aslında güçlü bir karaktere sahip değillerdir; yalnızca güçlü rolünü oynarlar. Kritik anlarda, örneğin bir sarsıntıda, en süratli kaçış reaksiyonunu gösterenler ortasında olabilirler.” açıklamasında bulundu.
Zorluklar, daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunar!
Türkiye’nin güç bir coğrafyada bulunduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, son periyotta toplumda ‘kalabalıklar içinde yalnızlık’ kavramının yaygınlaştığını belirtti.
“Üzerine bir de zelzele telaşı eklendiğinde toplumda geleceğe dair ümitsizlik hisleri artabiliyor. Lakin Türkiye geçmişte çok daha büyük krizleri aştı. İstiklal Savaşı, I. Dünya Savaşı üzere büyük zorluklar yaşandı. O periyotlarda bir emel vardı; artık de toplum olarak yeni bir emel belirlememiz gerekiyor.” diyen Prof. Dr. Tarhan, yaşanan zorlukların insanlara daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunduğunu vurguladı.
Kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama gereksinim var!
Herkesin kendini sorgulaması gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Türkiye’de şu andaki bu tansiyon ortamını hak etmiyor. Şu anda Türkiye’yi kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama muhtaçlık var. Şu anda herkesin kendisini sorgulaması gerekiyor. Bu olaylar bize ne öğretti diye düşünmeliyiz.” diye konuştu.
Türkiye’deki toplumsal yapıdaki çözülmelere de dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, aile sistemindeki çöküş, gençlerin evlilikten uzaklaşması, ekonomik sorunlar ve yalnızlık üzere sıkıntıların toplumun genel ruh halini olumsuz etkilediğini kaydetti.
Gençlere inanç ve adalet duygusu verilirse sıkıntıların büyük kısmı çözülür
Bu aksiliklere karşın, toplumsal barışı sağlayacak ortak bir mananın bulunabileceğini lakin toplumda önemli bir dert ortamı olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Şu anda toplumda savaş ortamı ruh hali hâkim. Beşerler gelecekle ilgili inanç ve ümit hissini hissedemiyor. O yüzden yeni bir hedef ve vizyon ortaya konulması gerekiyor. Kurtuluş Savaşı devrinde olduğu üzere ortak bir hedef etrafında birleşilirse, toplumdaki gerilimin ve olayların yüzde 50’si azalır.” dedi.
Toplumun sessiz kalmasının da riskli olduğuna değinen Prof. Dr. Tarhan, karamsarlığa kapılmadan umutla hareket edilmesi gerektiğini vurguladı. Bilhassa genç kuşakta adalet beklentisinin yüksek olduğunu belirten Tarhan, “Gençler berbat değil. Masumiyet arayışı içindeler. Onlara inanç ve adalet duygusu verirsek, problemlerin büyük kısmı çözülür.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
