By 
Karbon yakalama teknolojileri, iklim krizine tahlil bulmak için umut vadeden bir alan olarak yıllardır dikkat çekiyor. Fakat bu alandaki öncü şirketlerden biri olan İsviçre merkezli Climeworks, İzlanda’daki faaliyetleriyle önemli soru işaretleri doğurdu. Şirket, kendi karbon ayak izini bile dengeleyememesiyle tenkitlerin maksadında. Karbon yakalama ise son periyotta önemli halde eleştirilen ve “aldatmaca” olarak söz edilen bir teknoloji olma yolunda ilerliyor. Rakamlarla gerçekler çelişiyor
Climeworks, 2021 yılında İzlanda’nın güneyinde faaliyete geçen Orca adlı karbon yakalama tesisiyle yıllık 4.000 ton CO₂ yakalayabileceğini tez etmişti. Fakat bağımsız doğrulama şirketi Puro.Earth ve Climeworks’ün mali kayıtlarına nazaran bugüne kadar yalnızca 2.400 karbon birimi yakalanabildi. Şirketin sav ettiği kapasitenin beşte biri bile karşılanamadı.
Climeworks, kendi karbon muhasebesini şeffaf formda yayınlıyor. Şirket, 2022 yılında 1.079 ton, 2023 yılında ise 1.700 ton CO₂ emisyonu üretti. Buna rağmen, birebir yıl sırf 876 ton CO₂ yakalanabildi. Yani Climeworks, kendi karbon ayak izini dahi dengeleyemeyen bir karbon yakalama şirketi konumunda. Şirketin İzlanda’da bir yıl içinde yakalayabildiği azamî CO₂ ölçüsü ise 1.000 ton.
Şirket, daha büyük ölçekli yeni tesisi Mammoth’u da 2023’te kısmen devreye aldı. Gaye: 2021’den bu yana yakalanan ölçünün dokuz katı, yani 36.000 ton CO₂ toplamak. Gerçek: İlk on ayda yalnızca 105 ton CO₂ yakalanabildi. Şirket, tesiste açılış sırasında 72 aygıttan sadece 12’si kurmuştu ve tüm tesisin bu yıl tamamlanacağını söylüyor. Climeworks’ün İzlanda ofisi, neden karbon yakalamanın bu kadar düşük kaldığı ya da karbon kredisi satın alan tüketicilerin vaat edilen dengeleme hizmetlerine ne vakit ulaşabileceği konusunda net bilgi veremiyor.
Büyük amaçlar, zayıf sonuçlar
2009 yılında kurulan Climeworks’ün kurucuları, 2017 yılında verdikleri bir röportajda 2025 yılına kadar global karbon emisyonlarının yüzde 1’ini yakalamayı hedeflediklerini söylemişti. Bu, yaklaşık 400 milyon ton CO₂ manasına geliyor. Lakin şirketin bugüne kadar yakaladığı toplam CO₂ ölçüsü yalnızca 2.400 ton.
Tekrar o devirde, bir ton CO₂ yakalama maliyetinin 100 doların altına düşeceği öngörülüyordu. Lakin Climeworks’ün aktüel web sitesine nazaran bu sayı 1.000 dolar civarında seyrediyor – yani hedeflenenin tam on katı. Tüm bu başarısızlıklara karşın şirket, vizyonundan vazgeçmiş değil. Artık de 2050 yılına kadar 1 milyar ton CO₂ yakalama maksadı ortaya koymuş durumda… Climeworks’ün tesislerinde yakalanan karbon ise yer altına enjekte ediliyor. Sonrasında, Climeworks bu yakalanan karbonlar için şirketlere yahut bireylere karbon kredisi satıyor. Lakin süreç epeyce güç ağır. Climeworks CEO’su Jan Wurzbacher, Nikkei’ye verdiği bir röportajda, Mammoth tesisinde bir ton CO₂ yakalamak için 5.000 ila 6.000 kilovat-saat güç gerektiğini itiraf etti. Bu oranla, sadece İzlanda’nın yıllık 12,4 milyon tonluk emisyonunu dengelemek için 72 teravat-saat güç gerekiyor. İzlanda’nın toplam güç üretimi ise sırf 20 teravat-saat düzeyinde…
Climeworks, sırf bugüne kadar yakalanan karbonlar için değil, gelecekte yakalanması planlanan karbonlar için de kredi satışı yapmış durumda. Şirket, Mammoth tesisinin önümüzdeki 25 yılda yakalayacağı karbon kredilerinin üçte birini şimdiden sattı. Abonelik sistemine dahil olan yaklaşık 21.000 kişi, her ay nizamlı ödeme yaparak karbon kredisi bekliyor. Lakin mevcut süratle bu kredilerin altı yıl içinde teslim edilmesi sıkıntı görünüyor. Daha berbatı, mevcut performansla bu müddetin on yıllara yayılabileceği söz ediliyor.
Bu yılın başlarında yayınladığımız bir haberimizde karbon yakalama konusunda yapılan bir araştırmaya yer vermiştik. Orada araştırmacılar, karbon yakalama teknolojisinin yalnızca etkisiz değil, birebir vakitte faydalı olmaktan fazla daha ziyanlı bir tahlil olduğunu, “tongaya düşülmemesi” gerektiğini söylemişlerdi.
