By
İSTANBUL Kültür Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Erdal Coşkun, 6.2 büyüklüğündeki İstanbul sarsıntısını ve bina güvenliğine ait yapılması gerekenleri kıymetlendirdi. Bu cins orta büyüklükteki sarsıntıların, yıkıma yol açmasa bile bölge için değerli bir ikaz olduğuna dikkati çeken Coşkun, “6.2, muhtemel büyük İstanbul zelzelesi öncesi prova üzere değerlendirilmeli” dedi.
İstanbul’un yaklaşık olarak 40 kilometre güneybatısında, Marmara denizi açıklarında yaşanan 6.2 büyüklüğündeki zelzelenin Modified Mercalli Şiddet (MM) ölçeğine nazaran azamî 8 şiddetinde hissedildiğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Erdal Coşkun, zelzeleden çıkarılması gereken derslerin çok taraflı olduğunu belirtti.
Bu pahanın hasar yapma sonu olan 6.5’a yakın olduğunu, hasebiyle zelzelede, çöken bina olmayıp az hasarlı binalar rapor edildiğini tabir eden Coşkun, “İstanbul özelinde, inşaat mühendisliği bakış açısıyla çıkarılması gereken dersler çok taraflıdır. Yapı tasarımı, uygulama kalitesi, kontrol, yapı-zemin etkileşimi ve afet öncesi ve sonrası hazırlıkları bahislerinde önemli bir farkındalık artışı ve ıslahat gereksinimi olduğu açıktır, asla rehavete kapılmamalıyız” dedi.
‘BU SARSINTI BİR İHTAR, TEKRAR DÜŞÜNME ZAMANI’
İstanbul üzere yapı stoğu büyük oranda eski ve heterojen olan bir mega kentte, can kaybı ve yaralanma olmadan atlatılan 6.2 büyüklüğündeki sarsıntının ikazlarını almak gerektiğini belirten Coşkun şunları söyledi: “Bu tıp bir olay, hem kamuoyun hem de teknik topluluğa yapı güvenliği algısını tekrar şekillendirme fırsatı sunmaktadır” diye konuştu.
“Vatandaşlar binalarının zelzele performansı hakkında bilgi sahibi olmalı” diyen Coşkun, belediyeler ve ilgili meslek odalarının öncülüğünde, kolay tarama yollarıyla halkı bilgilendiren programların geliştirilmesi gerektiğine dikkati çekti. Coşkun, “Her binanın bir ‘sağlık karnesi’ olmalıdır” sözlerini kullandı.
‘MÜTEAHHİTLİK İÇİN TEKNİK YETERLİLİK VE KONTROL ŞART’
Niteliksiz müteahhitliğin, yapı güvenliği için en büyük tehdit olduğunu söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Erdal Coşkun, “Müteahhitlik, hala kolay erişilebilen bir alan. Bu sarsıntı, toplumda ‘kimin yaptığı’ ile ‘nasıl yapıldığı’ ortasındaki farkı sorgulatmalıdır. Müteahhitlik için teknik yeterlilik mecburiliği getirilmesi ve meslek içi kontrolün artırılması kaçınılmazdır. İstanbul sarsıntısından, risk odaklı önceliklendirme konusunda da dersler çıkarılması gerekir. Kentsel dönüşüm projelerinde yalnızca imar kazanımı değil, performansa dayalı kıymetlendirme, karbon ayak izi, hayat döngüsü maliyeti üzere sürdürülebilirlik unsurları dikkate alınmalıdır” dedi.
BİNA GÜVENLİĞİNDEN KUŞKU EDENLERE TAVSİYELER
Coşkun, “İstanbul zelzelesi sonrasında binalarının güvenliği ile ilgili soru işaretlerinin yanıtlanması ferdî güvenlik kadar toplumsal afet şuuru açısından da hayati ehemmiyet taşır. Bina sakinlerinin, kuşku ve tasaları varsa öncelikle gözleme dayalı ön kıymetlendirme yapmalarını tavsiye ediyoruz. Zelzele sonrası gözlemlenebilecek değerli meseleler şunlardır: Taşıyıcı sistem elemanları olan kolon yahut kirişlerde derin çatlaklar, donatıların açığa çıkmış olması, bölme duvarlarında sıva çatlaklarından farklı olarak X formunda (kesme etkili) çatlaklar, kapı ve pencerelerin kapanmasında zorlanma. binada eğilmeler, oturmalar varsa kesinlikle bir uzmandan detaylı teknik kıymetlendirme talep edilmelidir” diye konuştu.
Yapı sıhhati için teknik inceleme talebinin ikinci evre olduğunu kaydeden Coşkun, vatandaşların kıymetlendirme evresi için izlemesi gereken yolları şöyle özetledi:
“İlçe belediyelerinin yapı denetim ünitelerine başvurarak, binanın sarsıntı güvenliği açısından incelenmesini talep edebilirler. İnceleme için lisanslı bir mühendislik ofisine ya da yapı kontrol firmasına müracaat yapılması kıymetlidir. Müracaatlarında ‘Türkiye Bina Sarsıntı Yönetmeliği-2018 (TBDY-2018)’ şartlarına uygun olarak performans tahlili talep edilmedir.”
PERFOMANS TAHLİLİ YAPTIRIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Performans tahlilinin; mevcut durumun planlara aktarılması olarak tanımlanan Rölöve, beton dayanımı ve donatı testleri (karot, donatı tespiti), korozyon, yer incelemesi, yapı bilgi modeli oluşturularak mevcut binaların performans değerlendirmesi etaplarından oluştuğunu kaydeden Coşkun, “Performans tahlili sonucunda bina riskli ya da risksizdir. Riskli binalar yıkılarak TBDY-2018 asıllarına uygun olarak yine yapılır yahut güçlendirilir. Yapılacak süreçlerde performans tahlili sonuçları belirleyicidir. Şayet binanız riskli çıkarsa: 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında bina ‘riskli yapı’ ilan edilerek kentsel dönüşüm süreci başlatılabilir. Bu süreçte devlet tarafından kira yardımı, faiz dayanağı ve teknik danışmanlık sağlanabilir. Bu süreçte, komşuluk şuuruyla ortak hareket etmek değerlidir. Kat maliklerinin kararlılığı süreci hızlandıracak ve güçlendirecektir” sözlerini kullandı.
