By İstanbul’da fazla nüfusla bir arada artan araç talebi, yanılgılı sürüş davranışları ve altyapının yetersizliği trafik sıkışıklığını daha da büyütüyor. Trafikte meydana gelen yanlışların iktisada ziyanı yıllık ziyanı ise dudak uçuklattı.
İstanbul Okan Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Lideri Doç. Dr. Selim Dündar, “Karayolu Güvenliği Günü ve Trafik Haftası” hasebiyle AA muhabirine yaptığı açıklamada, İstanbul trafiğinin kapasiteyi aşan taşıt talebi nedeniyle tıkandığını söyledi.
Buna yanlışlı park, şerit ihlalleri ve hareketlerin da eklendiğini aktaran Dündar, “İstanbul’da olsun öbür rastgele bir bölgede olsun bir sıkışıklık yaşıyorsak bunun temel sebebi aslında trafikte bütün yollarımızın belirli bir kapasitesinin olması. Bu kapasitenin üzerinde bir araç talebi olduğu vakit trafik sıkışmaya başlıyor ve taşıt sayısı arttıkça sıkışıklığın şiddeti de git gide artıyor.”
Doç. Dr. Dündar, trafik ihlalleri, kusurlu parklar ve hareketler ile şerit değişikliklerinin sıkışıklığı arttıran başka ögeler olduğunu anlattı.
Trafik sıkışıklığının çok boyutlu bir ekonomik kaybı olduğuna dikkati çeken Dündar, “Trafikte harcadığımız fazladan her 10-15 dakika yahut 1 saat bize maddi bir karşılık olarak dönüyor. Bunu hesaplamanın çeşitli yolları var. Bir ülkenin yahut trafik sıkışıklığı yaşanan bölgenin gayrisafi yurt içi hasılasının bu bölgede çalışan nüfus oranına bölünmesiyle bir dakikalık vakit yararı yahut kaybının nakdî karşılığı kabaca hesaplanabiliyor.” diye konuştu.
Dündar, yakıt fiyatı, araç yıpranması, etraf kirliliği, kaza riski ve ruhsal tesirlerin de trafik maliyetlerini artıran öbür ögeler olduğunu, İstanbul Ticaret Odası (İTO) ile İstanbul Teknik Üniversitesinin (İTÜ) bu mevzuda çalışmalar yaptığını aktararak, şöyle devam etti:
“İstanbul’daki trafik sıkışıklıklarının maliyeti yıllık 6 milyar dolar olarak hesaplanmıştı. Olağan bu bedelleri güncellemek de gerekiyor. Son 10 yılda pek çok şey değişti. Teknolojik gelişmeler yaşadık. Şoförsüz taşıtlar ve elektrikli taşıtlar hayatımıza girmeye başladı. Mikromobilite sistemleri girmeye başladı. Aslında bunu şimdiki bir bilgiyle tekrar kıymetlendirmek gerekiyor. Kabaca 6-7 milyar dolar civarında bir iktisada olumsuz tesiri olduğundan bahsedebiliriz.”
Geçen yılki memleketler arası bir araştırmada İstanbul’un trafik yoğunluğunda dünyada birinci sırada yer aldığına işaret eden Dündar, “İstanbul’da yaşayan biri trafikte 1 yılda 105 saatini fazladan müddet olarak geçiriyor. Bu süreyi kişinin farklı aktivitelerde değerlendirmesi ve iktisada olumlu katkı sağlaması mümkün olabilirdi.” tabirlerini kullandı.
“ÇÖZÜM ALTYAPIYI BÜYÜTMEK DEĞİL TALEBİ YÖNETMEK”
Doç. Dr. Selim Dündar, kentteki trafik yoğunluğunun yalnızca yeni yollar açmakla giderilemeyeceğini anlattı.
Elde belli bir yol altyapısı, kavşağı, alt ve üst geçidin bulunduğunu lisana getiren Dündar, “Bu altyapıyı geliştirmek, yeni yollar ve tesisler yapmak bize bir tahlil üzere görünse de burada aslında bir sorunu ötelemiş oluyoruz. Yani bir kavşakta güzelleştirme yaptığınız vakit bir ilerideki yahut gerideki kavşakta daha büyük sıkıntılara neden oluyorsunuz. Ek bir şerit inşa edip trafiği rahatlattığınızı düşünürken 5 sene sonrasında çok daha fazla bir taleple müsabakanın ve daha büyük bir trafik sıkışıklığına neden olmanın yolunu açmış oluyorsunuz. Burada yapılması gereken talebi yönetmek için çeşitli uygulamalar yapmak.” dedi.
Çözüm için İstanbul’da çalışma saatlerinin düzenlenmesini de öneren Dündar, şu tabirleri kullandı:
“İstanbul’da genelde sabah ve akşam trafiğin tepe saatleri var. Sabah doruğu çok daha tesirli olabiliyor. Beşerler genelde işlerine yahut okullarına gitmek için benzeri saat aralığını tercih ettiği için saat 7-9 aralığında trafik sıkışıklıkları çok üst seviyeye ulaşabiliyor. Burada çeşitli stratejiler geliştirerek, özel bölümün de takviyesini alarak, farklı iş başlangıç saatleri, mesai saatleri geliştirilebilir. Örnek vermek gerekirse birtakım kurumlar mesaiye saat 6’da başlayıp saat 14’te bitirebilir. Bazılarının çıkış saati erken olur, geç olur. Bu usul stratejiler geliştirip tepeyi daha dağıtmak, yumuşatmak mümkün. Lakin en temel güzelleşmeyi özel araç kullanım oranını düşürerek geliştirebiliriz. Bilhassa toplu taşımaya olan talebi arttırabilirsek, özel araç kullanımından vazgeçirebilirsek kıymetli bir tesir sağlayacaktır. İstanbul’a baktığınız vakit ortalama bir araç içinde 1,5 kişi seyahat yapıyor. Yani 5 kişilik bir standart arabası düşünürsek bunun 5 kişilik kapasitesi yerine 1,5 kişilik bir kapasiteyi kullanıyoruz ve trafikte çok bir araç yoğunluğuna neden oluyor.”
Dündar, toplu taşımayı kullanmaya teşvik etmenin yolunun da hizmet seviyesini, kalitesini, konforunu arttırmaktan geçtiğine işaret etti.
Kısa aralıklarda bisiklet ve skuter üzere mikromobilite araçların teşvik edilmesi gerektiğini lisana getiren Dündar, trafik ışık müddetlerinin daha faal ayarlanmasının kent içi sıkışıklığı azaltmakta tesirli olabileceğini aktardı.
“TRAFİK İHLALİ OLAĞANLAŞTI, 60 BİNDEN FAZLA CAN KAYBETTİK”
Trafikte Haklarım Derneği Lideri Yasemin Usta ise Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran trafik kazalarının yüzde 89’unun şoför kusurlarından kaynaklandığını söyledi.
“Trafik ve Güvenlik Kuralları Araştırması” raporundaki kimi dataları de aktaran Usta, en çok kazaya sebep olduğu düşünülen kimi ihlallerin istatistiklerde çok düşük oranlarda yer aldığını anlattı.
Usta, TÜİK bilgilerine nazaran en çok kazaya neden olan ihlallerin birinci sırasında çok suratın geldiğini, onu “şerit ihlalleri”, “kavşaklardan geçiş önceliğine uymamak”, “arkadan çarpma”, “dönüş hataları” ile “kırmızı ışık ihlali”nin takip ettiğini kaydetti.
Araştırmada, şoförlere “Neden kural ihlali yaptıkları” sorulduğunda “Zaman kazanmak”, “Bir yere gecikmemek” yahut “Acelem vardı” üzere karşılıkların verildiğini kaydeden Usta, “50 kilometrelik bir yolu 85 kilometre süratle gittiğinizde 35 dakikada varıyorsunuz. 100 kilometre süratle giderseniz 30 dakikada, 120 kilometre süratle giderseniz 25 dakikada varıyorsunuz. 5-10 dakika kazanabilmek için nitekim hayatımızı riske atmaya bedel mi?” diye sordu.
Toplumdaki trafik hataları algısına da değinen Usta, “Mesela hırsızlık yüz kızartıcı kabahat olarak ön plana çıkıyor. Ama mevtle sonuçlanabilecek bir trafik kuralı ihlali maalesef halkımızda bir yüz kızartıcı kabahat olarak algılanmıyor. Kuralları çiğneyen beşerler kendini hatalı hissetmiyor ve maalesef vakitle bu durumu olağanlaştırıyor.” tabirlerini kullandı.
Usta, bir araştırmada şoförlere, “Kural ihlali yaparken bunun sonuçlarını düşünmüyor musunuz?” sorusunun yöneltildiğini aktararak, “Birçoğu, ‘Ben çok kontrollüyüm, risk almıyorum.’ demiş. Ancak gerçekte baktığınızda kendini riske atmayan davranış bir oburunun hayatını tehlikeye atabiliyor. Bu yaptığını da meşrulaştırabiliyor.” dedi.
Güvenli trafik şuurunun olmadığının altını çizen Usta, 2015’ten bu yana trafik kazalarında 60 binden fazla kişinin hayatını kaybettiğini, 3 milyondan fazla kişinin ise yaralandığını kelamlarına ekledi.
