By
TEKİRDAĞ Namık Kemal Üniversitesi’nden (NKÜ) Dr. Öğretim Görevlisi Ahmet Bal, binaların sarsıntıya dayanıklılıkları noktasında, ivme pahasının değerine dikkat çekerek, “Yapıların dizaynında, ivme en değerli kriter. AFAD çok hoş çalışma gerçekleştirdi. Vatandaşlarımız AFAD’ın uygulamasına girip kendi binalarının bulunduğu yerdeki beklenen ivme kıymetini görebilirler. Zelzelenin büyüklüğünden çok ivme kıymetlerine nazaran denetim etmemiz gerekiyor” dedi.
NKÜ Yapı İşleri ve Teknik Daire Lideri Dr. Öğretim Görevlisi Ahmet Bal, İstanbul’un Silivri açıklarında meydana gelen 6.2’lik zelzelenin akabinde yine gündeme gelen bina dayanaklılığı konusuna değindi. İnşaat mühendisleri olarak binaları, zelzelenin büyüklüğünden çok ivmesini dikkate alarak tasarladıklarını kaydeden Bal, “Biz sismologlardan ve jeologlardan farklı olarak inşaat mühendisleri olarak yapılarımızı sarsıntı yönetmeliğine uygun olarak tasarlıyoruz. Yani zelzele yönetmeliği ne diyorsa ona nazaran bir tasarım gerçekleştiriyoruz. Bu dizaynda da sarsıntı yönetmeliğimizin hiçbir yerinde evvelki yönetmeliklerde, dünyadaki yönetmeliklerde de sarsıntının büyüklüğü, şiddeti üzere bir tabir yer almıyor. Hasebiyle burada yer alan en kıymetli söz, sarsıntının ivmesi. Yani bizim kuvvetli yer hareketi dediğimiz, binalara asıl gelen sarsıntı ölçüsü üzere düşünebilirsiniz. İvme surattaki değişim, yani binanın olağanda suratı sıfırken, suratında meydana gelen bir değişim olarak nitelendirebiliriz bunu. Burada dikkat etmemiz gereken nokta şu; biz ekseriyetle binalarımızı, bu ivme pahasına nazaran tasarlıyoruz. Bu ivme bedeli de yerçekimi 1g olarak düşünülürse bunun belirli bir oranı yatay ivme olarak karşımıza çıkıyor” dedi.
‘TÜRKİYE’DE KURULU ÇOK KUVVETLİ İSTASYON AĞI VAR’
Yönetmelikte, Tekirdağ için 0.40g ivme beklendiğinin yer aldığını anlatan Bal, “Hem 2007 hem de 2018 yönetmeliğinde örneğin bizim Tekirdağ için 0.40 g üzere zelzele ivmeleri bekleniyor. Mesela yaşadığımız bu zelzelede de biz zelzele olup bittikten çabucak sonra bu ivme verilerini, yani kuvvetli yer hareketlerini inceliyoruz ki binaya ne kadar kuvvet gelmiş? Bunu tespit etmek gayesiyle. Hasebiyle bunlara baktığımız vakit da AFAD’ın Türkiye’de kurduğu çok kuvvetli bir istasyon ağı var. Bu istasyonlardan birtakım binaların altına yerleştiriyor bu ivmeölçerler. Örneğin bayındırlık binaların altında, ya da kıymetli binaların altında. Mesela Namık Kemal Üniversitesi’nde de var bu kayıtçı cihazlarımızdan. Buralardan sahiden bizim tasarladığımız ivmeye yakın mı? Bunu tespit etmiş oluyoruz” diye konuştu.
‘YAPILARIN DİZAYNINDA İVME EN DEĞERLİ KRİTER’
Marmara Bölgesi’nde görülen en kuvvetli zelzele ivmesinin 0.40 g olduğunu belirten Bal, “Burada olağan beklenen ivme 0.40 g üzere ancak bizim şu ana kadar gördüğümüz en yüksek ivme bedeli 0.21g mertebesinde. Bu da Eyüp istasyonunda, İstanbul’da gördüğümüz. Küçükçekmece istasyonunda 0.13g üzere bir ivme bedeli yakaladık. Alışılmış ki bu ivme bedelleri 6 büyüklüğündeki bir zelzele için aslında düşük kalıyor. Vatandaşlarımız şunu yapabilir; AFAD’ın interaktif web uygulaması var. AFAD’ın uygulamasına girip TC kimlik numaranızla kendi binanızın bulunduğu yerdeki beklenen ivme kıymetini görebilirler. Yapıların dizaynında ivme en kıymetli kriter. Yani bir yapının zelzeleye sağlam olup olmadığını anlamamız için, yani yapıları hangi kuvvete nazaran tasarlayacağımızı bu ivme kıymetine nazaran belirliyoruz. Yani elhasıl aslında, binanın tartısıyla ivme bedelini çarpıp binaya gelecek olan yatay sarsıntı kuvvetini hesaplıyoruz” dedi.
‘DEPREM DALGASININ BİNAYA GELİŞ FORMU ÇOK ÖNEMLİ’
Deprem anında en değerli şeyin, binaya ne kadar kuvvet geldiği olduğuna dikkat çeken Bal, “Dolayısıyla bizim burada asıl bakmamız gereken şey binalara ne kadar kuvvet geldi? Münasebetiyle bu kayıtçı istasyonlarımız, AFAD’ın kayıtçı istasyonları binalara ne kadar sarsıntı geldiğini yaklaşık olarak belirlemiş oluyor. O yüzden ötürü da mesela Japonya’da yaşanan çok büyük sarsıntılar var biliyorsunuz. Ancak bu sarsıntılar yerin çok altında olduğu için yaklaşık 50 kilometreyle 100 kilometre ortasında. Münasebetiyle binalara gelene kadar bu güç, sarsıntının büyüklüğü tahminen 9 lakin gelen gücün birçoğu kaybolmuş oluyor. Binalara çok küçük bir kısmı kalıyor. Münasebetiyle bizim binalarımıza gelen, mesela son yaşadığımız sarsıntı yerin 7 kilometre altında olduğu için binalarımıza kuvvetli bir ivme olarak yani sönümlenemiyor gücümüz. Hasebiyle direk binaya yansıyor. Hasebiyle burada hani binaya sarsıntı dalgasının geliş hali çok önemli” sözlerini kullandı.
‘BİNAYI İVME KIYMETLERİNE NAZARAN DENETİM ETMELİYİZ’
Binalarının bulunduğu emlaktaki tabanın de ehemmiyetine vurgu yapan Bal, “Tabii ki binanın, yerinizin bulunduğu yerdeki zemin çok değerli ve bu taban değişebilir. Yani bu arsa da farklı, yan arsa da farklı olabilir yer karakteristiği. Bu da zelzele dalgasını büyütebilir. Bu da binaya zelzelede daha büyük bir ivmenin gelmesine yol açar. Yani aslında artık biraz daha AFAD çok hoş çalışma gerçekleştirdi. İvme bedellerini görebiliyor vatandaşlarımız. Bu ivme pahaları gerçekleşiyor mu buna bakmak lazım. Yani zelzelenin büyüklüğünden çok ivme kıymetlerine nazaran denetim etmemiz gerekiyor” dedi.
