By OZAN BİNGÖL
Son birkaç gündür tarihin en büyük zirai don olayları nedeniyle çiftçilerimiz önemli eser ve mali kayıplar yaşamaktadır. Yıllardır hak ettiği dayanağı alamayan çiftçinin, toprağına daha fazla küsmemesi için her zamankinden daha fazla sahip çıkılmaya, desteklenmeye gereksinimi vardır. Bu devirde, en azından çiftçinin geçmişten kalan takviye alacaklarının bu güç günlerde onlara ödenmesi gerekir. Ayrıyeten unutmamak gerekir ki, besin enflasyonu yaşadığımız en büyük meselelerden biridir. Bu sorunun tahlili için de kesinlikle çiftçilerimizin bu kayıpları telafi edilmelidir.
Yaptığımız hesaplamalara nazaran; 2006-2024 periyodu için tarım kesiti devletten 3,5 trilyon lira alacaklıdır. Neden mi? Bu sayısı nasıl mı hesapladım? Yanıtları aşağıdadır.
TÜRKİYE’DE NÜFUS ARTIYOR LAKİN EKİLEN ALAN AZALIYOR
Türkiye nüfusuna her yıl birkaç milyon kişi eklenmektedir. Ayrıyeten bu nüfus içinde gözükmeyen milyonlarca mülteci kelam hususudur. Artan bu nüfus karşısında ekilen tarım alanlarındaki düşüş bugün yaşanan pek çok temel besin eserinde dışa bağımlılığı ve yanlış tarım siyasetlerinin sonuçlarını ortaya koymaktadır.
Ülke nüfusu artarken, tarım alanlarının azalması sonucunda kişi başına düşen tarım alanı süratle azalmıştır. 2001 yılında kişi başına 0,40 hektar tarım alanı düşerken 2023 yılı sonunda 0,28 hektar tarım alanına kadar düşmüştür.
Yukarıdaki tabloya nazaran Türkiye’de tarım alanları 2001-2023 devrinde %8,3 küçülmüştür. Tahıllar ve öteki bitkisel eserler ekilen alandaki küçülme tarım alanlarındaki küçülmenin de üzerindedir. 2001 yılında 26.350.000 Hektar olan çayır ve mera hariç tarım alanı 2023 yılında 23.971.000 hektara düşmüştür. Tarım alanındaki düşüş %9,02 olmuştur.
Nüfusun %30,13 yükseldiği bir devirde tarım alanlarının %9,02 azalması besin arz güvenliği açısından üzerinde kıymetli durulması gereken çok değerli bir konudur.
TARIM KANUNU TARIM TAKVİYESİ ULUSAL GELİRİN YÜZDE BİRİNDEN AZ OLAMAZ DİYOR LAKİN NEREDEYSE ÜÇTE BİRİ BİLE VERİLMİYOR
Tarım Kanunu Tarım Takviyesi Ulusal Gelirin Yüzde Birinden Az Olamaz Diyor, Lakin Neredeyse Üçte Biri Bile Verilmiyor.
25.4.2006 tarih ve 26149 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5488 sayılı Tarım Kanununun “Tarımsal dayanakların finansmanı” başlıklı unsuru tarım takviyesi için bütçeden ayrılacak ziraî dayanak ölçüsünün gayrisafi ulusal hasılanın yüzde birinden az olamayacağı amir kararını içeriyor. Unsura aşağıda motamot yer veriyorum:
“Tarımsal desteklemelerin finansmanı
MADDE 21 – Ziraî destekleme programlarının finansmanı, bütçe kaynaklarından ve dış kaynaklardan sağlanır. Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi ulusal hasılanın yüzde birinden az olamaz.”
Peki, iktidar Tarım Kanununun tarım takviyeleri ulusal gelirin %1’inden az olamaz kararını yıllardır nasıl uyguluyor. Kelama hacet yok. Datalar konuşuyor.
Artan maliyetlere karşın çiftçiye sağlanması gereken takviyelerin, mevzuatta öngörülen ulusal gelirin %1’lik fiyatının çok altında kalması çiftçinin tarlasını, eserini ve ekmeğini her geçen gün azaltmaktadır. 2024 yılında Tarım Kanununda verilmesi mecburî olan ziraî takviye fiyatının fakat beşte biri kadar dayanak verilmiştir.
EKSİK ÖDENEN ZİRAÎ DAYANAK NEDENİYLE ÇİFTÇİ DEVLETTEN 3.5 MİLYON TRİLYON LİRA ALACAKLI
Tarım Kanunu, tarıma bütçeden yapılacak takviyenin ulusal gelirin %1’inden aza olamayacağını emrediyor. Buna karşılık, iktidar Tarım Kanununun yürürlüğe girdiği 2006 yılından bu yana hiçbir yılda çiftçiye kanunla verilmesi mecburî kılınan fiyatta dayanağı vermedi. İşin berbatı, tarım ve hayvancılık alanında artan dışa bağımlılık ortamında ziraî dayanakların GSYH’ya oranı artmak bir yana her geçen yıl daha da düşürüldü.
Yukarıdaki tabloya nazaran 2006-2024 periyodunda eksik ödenen takviyelerin ilgili yıllar ortalama dolar kuru ile karşılığı 93,7 milyar dolardır. Bugünkü dolar kuruyla (38 TL) bu fiyatı TL’ye çevirdiğimizde, Çiftçinin 2006 yılından bu yana eksik ödenen ziraî dayanak meblağı 3 trilyon 559 milyar TL’ye ulaşmaktadır.
Bu eksik meblağın bir kısmının, çiftçinin güç günler yaşadığı bu periyotta ve hatta besin enflasyonun genel enflasyondan daha yüksek olduğu bir yerde çiftçiye verilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
FAİZE VAR FAKAT TARIMA, HAYVANCILIĞA YOK
Mevcut iktisat idaresinin problemlere ve tahlillere bakış açısı biraz farklı. Besin arz güvenliğinin kelam konusu olduğu, besin enflasyonunun genel enflasyonun üzerinde olduğu bir ortamda desteklenmesi gereken tarım gereğince desteklenmez iken faiz harcamaları sürat kesmeden devam ediyor.
Örneğin 2024 yılında bütçeden faiz için yapılan ödeme toplamı; 1 trilyon 270 milyar lira iken tıpkı bütçeden yapılan ziraî takviye ödemelerinin toplamı yalnızca 91,5 milyar liradır. Faiz ödemelerinin ziraî takviye ödemelerinin 13,9 katı olduğu bir durumda, çiftçinin toprağa küsememesini beklemek, üretmesini istemek, et-süt-yumurta fiyatlarının ucuzlamasını beklemek pek de mümkün değildir.
