By Donald Trump, ABD başkanlığında üçüncü bir devir vazife yapmak istediğini, “şaka yapmadığının” altını çizerek duyurdu.
ABD Anayasası’nda “Hiç kimse… iki defadan fazla seçilemez” tabiriyle bu mevzu netleştirilse de Trump’ın birtakım destekçileri bu hususun etrafından dolanmanın mümkün olabileceğini savunuyor.
Trump üçüncü bir dönem istiyor mu?
ABD Başkanı Donald Trump, NBC televizyonuna verdiği röportajda, Beyaz Saray’da üçüncü bir periyot mümkünlüğü için “Bunu yapabilmenin yolları var” dedi.
Trump, “Şaka yapmıyorum. Birçok kişi bunu istiyor” diyerek bu mümkünlüğü ciddiye aldığını doğruladı.
Henüz ikinci devrinin başlarında olduğunu söyleyen Trump, kendisine üçüncü devri soranlara “Onlara daha gidecek çok yolumuz olduğunu söylüyorum” dediğini aktardı.
İkinci periyodu sonra erdiğinde 82 yaşına girmiş olacak olan Trump, “ülkedeki en sıkıntı işi” yapmaya devam etmek isteyip istemediğine ait net soruyu, “Çalışmayı seviyorum” diyerek genel bir karşılıkla geçiştirdi.
Trump daha evvel de bu başlıkta gündem olmuştu.
Ocak ayında yaptığı bir konuşmada, “Bir değil, iki, üç ve hatta dört sefer bu vazifesi yapmak hayatımın en büyük onuru olacak” demişti. Daha sonra bu kelamlarının latife olduğunu savunmuştu.
ABD Anayasası ne diyor?
ABD Anayasası, birinin, üç periyot başkanlık yapmasının önünü tıkıyor üzere görünüyor.
Anayasasının 22. Hususu, “Hiç kimse başkanlık misyonuna iki defadan fazla seçilemez” diyor. Tıpkı hususun devamında, vekalet dahil bir sebeple iki sene başkanlık yapmış bir kişinin, bir kezden fazla seçime giremeyeceği kaydediliyor.
Anayasayı değiştirmek için, Senato ve Temsilciler Meclisi’nin her ikisinde de üçte ikilik bir çoğunluk ve ek olarak, eyaletlerin dörtte üçünün onayı gerekiyor.
Cumhuriyetçiler, Kongre’nin her iki kanadını da denetim ediyor etmesine lakin Anayasa değişikliği için gereken çoğunluğa sahip değiler.
Ayrıca, Cumhuriyetçi Parti 50 eyalet meclisinin sırf 32’sini denetim ediyor.
Trump üçüncü periyot için nasıl lider olabilir?
Trump’ın destekçileri, ABD Anayasası’nda, bugüne dek mahkemeye götürülmemiş, yasal bir boşluk olduğunu savunuyor.
Onların tezine nazaran, 22. Husus, sadece bir kişinin iki devirden fazla seçilmesini “açıkça” yasaklar durumda. Bu unsurun, “halef” olmayı yasaklamadığı öne sürülüyor.
Bu teoriye göre Trump, 2028 seçimlerinde öteki bir lider adayının, tahminen de kendi lider yardımcısı JD Vance’in, lider yardımcısı adayı olabilir.
Onlara nazaran, misal bir formülle, liderin istifa etmesi durumunda, Trump “haleflik” yoluyla misyonu devralabilir.
Trump’ın Beyaz Saray’daki birinci devrinde danışmanlığını yapmış bir isim olan Steve Bannon, Trump’ın “tekrar aday olacağına ve kazanacağına” inandığını söyledi.
Bannon, bunun nasıl olabileceği konusunda da “birkaç alternatif” olduğunu savundu.
Cumhuriyetçi Partili Kongre üyesi Andy Ogles da Ocak ayında, bir liderin, peş peşe olmamak kaydıyla, üç periyot vazife yapabilmesine müsaade veren bir anayasa değişikliği daveti yaptı.
Bu teklif hayattaki başka tüm eski liderlerin elenmesi manasına geliyor. Barack Obama, Bill Clinton ve George W Bush, peş peşe periyotlarda başkanlık yürüttü. Trump ise 2016’da kazandı, 2020’de kaybetti ve 2024’te tekrar kazandı.
Ancak böylesi bir anayasa değişlikliği için gereken dayanak zaruriliği, Ogles’ın teklifini hayal eseri kılıyor. Fakat bu tekrar de insanların bu bahiste konuşmasını sağladı.
Trump’ın üçüncü devrine kim karşı çıkıyor?
Demokratların buna temelden itirazı var.
New York’tan Kongre üyesi Daniel Goldman, Trump’ın üçüncü döneme ilişkin sözleri için “devleti ele geçirme ve demokrasiyi ortadan kaldırma niyetinin son göstergesi” olduğu yorumunu yapıyor.
Goldman, Kongre’deki Cumhuriyetçilere de seslendi ve “Anayasaya bağlılarsa, Trump’ın üçüncü periyot amacına karşı çıktıklarını kayda geçireceklerdir” dedi.
Trump’ın partisinden kimileri da bunun berbat bir fikir olduğunu kanısında.
Oklahoma’dan Cumhuriyetçi Senatör Markwayne Mullin, Şubat ayında, üçüncü devir teşebbüslerini desteklemeyeceğini açıkça söyledi.
Hukukçular ne diyor?
Notre Dame Üniversitesi’nde seçim hukuku profesörü olan Derek Muller, ABD Anayasası’nın 12. Maddesi’ne işaret ediyor.
Bu unsur, “Başkanlık makamına anayasal olarak uygun olmayan hiç kimse Amerika Birleşik Devletleri lider yardımcısı makamına da uygun olmayacaktır” diyor.
Muller’a nazaran, bu husus, iki periyot başkanlık yapmış birinin, lider yardımcısı adayı olmasının da önünü tıkıyor.
Profesör Muller, anayasanın etrafından dolanmaya imkan verecek bir tüzel metin de olmadığını savunuyor.
Boston’daki Northeastern Üniversitesi’nde anayasa hukuku profesörü olan Jeremy Paul da, CBS televizyonuna misal bir yorum yaptı.
Paul, bu taraftaki bir savı destekleyecek “güvenilir bir hukuksal argüman” olmadığını söyledi.
İki periyottan fazla misyon yapan var mı?
Franklin Delano Roosevelt dört defa lider seçildi. Dördüncü devrinin üçüncü ayında, Nisan 1945’te hayatını kaybedene kadar başkanlık koltuğunda kaldı.
Onun başkanlık müddetini uzatan ABD’deki büyük ekonomik kriz ve sonrasındaki İkinci Dünya Savaşı süreci oldu.
O devirde, başkanlık müddeti şimdi anayasa üzerinden sınırlanmamıştı. İki periyot, George Washington’ın 1796’da üçüncü bir periyodu reddetmesinden beri uygulanan bir gelenekti.
Roosevelt’in uzun başkanlığı, bu geleneğin 1950’lerin başında 22. Husus ile yasaya dönüştürülmesine yol açtı.
