By
ANKARA Bilkent Şehir Hastanesi Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Zülfikar Akelma, ‘Dünya Primer İmmün Yetmezlik Haftası’na dikkat çekerek, “Yurt dışında yapılmış çalışmalarda kombine immün yetmezlik dediğimiz en ağır tablolarda; 50 bin doğumda 1 gözüküyor. Bizim ülkemizde yakın vakitte yapılan bir çalışmada 10 bin doğumda 1 olarak saptandı. Bizim ülkemizde, immün yetmezlik sıklık olarak Avrupa ülkelerinden ve ABD’den daha fazla diyebiliriz” dedi.
Bağışıklık sistemini oluşturan hücrelerden rastgele birinin yokluğu ya da işlev bozukluğu immün yetmezlik hastalıkları olarak isimlendiriliyor. Bu hastalıklar, kalıtsal ya da genetik nedenlere bağlı doğuştan geliştiğinde ise primer immün yetmezlik (bağışıklık sistemi yetmezliği) olarak isimlendiriliyor. Dünya Primer İmmün Yetmezlik Haftası nedeniyle DHA’ya açıklama yapan Ankara Bilkent Şehir Hastanesi Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Zülfikar Akelma, bağışıklık sisteminin beden için hayli değerli bir sistem olduğuna dikkat çekti. Prof. Dr. Akelma, “Diğer organlar kendi olağan işlevlerini yürütebilmeleri için bedenimizin kendini ziyanlı olan mikroplara karşı muhafazası gerekiyor. Bunu da ‘bağışıklık sistemi’ dediğimiz yani bizim ‘immün sistem’ dediğimiz sistem sağlıyor. İmmün sistemde kimi sorunlar gelişebiliyor, bunların bir kısmı doğuştan oluşuyor. Doğuştan bağışıklık kusurları dediğimiz yaklaşık 550-600’e yakın hastalık kelam konusu. Bunlara bağlı ortaya çıkan tabloları biz primer immün yetmezlikler yahut doğuştan bağışıklık hastalığı yahut bağışıklık kusuru formunda isimlendiriyoruz” dedi.
‘BU ÇOCUKLAR SIK HASTALANIRLAR’
Bağışıklık sisteminin işlevsel olarak insanları mikroplara karşı koruduğunu söyleyen Prof. Dr. Akelma, “Bağışıklık sisteminde bir sorun ortaya çıktığı vakit çoğunlukla karşımıza ‘sık enfeksiyon’ dediğimiz tablo ortaya çıkıyor. Hastalığın belirtileri ise bu çocukların en değerli özelliği sık hastalanırlar. Biz de bu çocukları sık hastalanmalarından ötürü tanıyabiliyoruz. Örneğin yılda 4’ten fazla kulak enfeksiyonu, 2’den fazla sinüzit, 2’den fazla akciğer enfeksiyonu yani zatürre yahut 2 aydan daha uzun mühlet antibiyotik kullanılması, beklemediğimiz halde birtakım enfeksiyonlar, derin doku dediğimiz apseler biçiminde ya da bebeklerde bitmeyen daima ağzında pamukçuk dediğimiz beyaz mantar halinde, ishal üzere, ishale bağlı kilo alamama üzere epeyce geniş bir yelpazede belirti verebilirler. Hatta bunların dışında ek olarak şiddetli alerjik hastalıklar yahut bir grup romatizmal hastalıklar da bağışıklıklarında bir soruna işaret edebilir. Hatta kanserler bile bağışıklık sisteminde bir sorun olarak ortaya çıkabilirler” diye konuştu.
‘HASTALIĞIN TANINMASI GÜÇ OLUYOR’
Primer immün yetmezliklerin görülme sıklığı konusunda çok net bir data olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Akelma, “Özellikle yurt dışında yapılmış çalışmalarda kombine immün yetmezlik dediğimiz en ağır tablolarda; 50 bin doğumda 1 gözüküyor. Bizim ülkemizde yakın vakitte yapılan bir çalışmada 10 bin doğumda 1 olarak saptandı. Lakin şunu söyleyebiliriz ki bağışıklık sorunlarının bir kısmı kalıtım tipinden ötürü akraba evliliklerinde görülme sıklığı artıyor. Ülkemizde akraba evliliği bölgelere nazaran değişmekle birlikte dünya ortalamasının üzerinde. Bizim ülkemizde, immün yetmezlik sıklık olarak Avrupa ülkelerinden ve ABD’den daha fazla diyebiliriz. Bağışıklık sistemi sorunlarının tipleri var, birtakım tipler biraz daha hafif seyredebiliyorlar. Bunlar toplumda daha çok daha sık görülen hastalıklar. Nispeten daha hafif seyrettikleri için tanınmaları da sıkıntı oluyor. Lakin birtakım sorunlar var ki epey ağır seyrediyorlar. Örneğin ağır kombine immün yetmezliği; bu hastaların tedavi edilmezlerse ömür bahtları çok az, 1 yıl en fazla 2 yıl içerisinde kaybediliyorlar. Hasebiyle bu hastalık aslında ölümcül bir hastalık. Yani erken teşhis konulamazsa organ hasarları gelişebiliyor enfeksiyonlara bağlı, ikincisi de daha ağır tabloda kaybediliyorlar bu hastalığa bağlı olarak” dedi.
‘SADECE ÇOCUKLUK ÇAĞI HASTALIĞI DEĞİL’
Bağışıklık sorunlarının genetik mutasyonlara bağlı olarak ortaya çıktığını söyleyen Prof. Dr. Akelma, “Bu mutasyona sahip olan bireylerin belirtileri ekseriyetle erken devir dediğimiz çocukluk yaşında başlıyor. Yani yenidoğan periyodundan çabucak sonra belirtiler hastalıkların tipine nazaran başlayabiliyor. Primer immün yetmezlik, yalnızca çocukluk çağı hastalığı değil katiyen. Belirtileri daha ileri yaşlara gerçek ortaya çıkan hastalar var. Şu anda erişkin devirde de hayli çok sayıda hastaya immün yetmezlik tanısı konulmakta. O yüzden erişkinlerde de, sık enfeksiyon durumlarında sık antibiyotik kullanımlarda immün yetmezlik açısından incelenmesi gerekir. Bu hastalıkların temel olarak akla gelmesi gerekiyor. Yani akla gelmediği vakit siz bu hastalığı tanıyamıyorsunuz. ve birçok vakit hiç tanınmadan bile kaybedilebilen ağır hadiseler olabilir. Buna dikkat çekmek gerekir. Bu hastalar için çok kıymetli. Kimi hastalıklara teşhis konulması kolayken kimileri için içinse daha ileri teşhis metotlarına muhtaçlığımız var. İmmün yetmezlik tanısı konulduktan sonra enfeksiyonlardan korunması gerekiyor, izolasyon şartları sağlanmalı” tabirlerini kullandı.
‘ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞILAR YAPILMALI’
Çocuklarda bağışıklığı güçlendirmek ismine sistemli bir uyku ile mevsimin gerektirdiği zerzevat ve meyvelerle beslenmeye dikkat çeken Prof. Dr. Akelma, “Fiziksel aktiviteye muhtaçlık var. Abur cubur tüketimiyle birlikte istikrarlı beslenme bozulabiliyor. Bilhassa buna dikkat etmek gerekiyor. Abur cubur yerine olağan sofra yemekleri halinde gitmek gerekiyor. Bir de enfeksiyonlardan korunmak için silahımız var; aşılar. O yüzden çocukluk çağında aşıların yapılması ve riskli kümelerdeki hastalara da ek aşılarla bunu desteklemek gerekiyor. Primer immün yetmezlik hem sıhhat çalışanları ortasında, doktorlar ortasında hem de hastalar ortasında az akla gelen bir hastalık. Yani biz bunu şöyle düşünüyoruz. Her hastalık kümesinin yani branşın bir organı var. Kulak burun boğaz, göz üzere. Bağışıklık sisteminin halk ortasında bilinen bir organı olmadığı için, daha az akla geliyor. Sık hastalanma durumunda, sık hastalanan hastalar, sık antibiyotik kullananlar ve bundan kuşku duyanların çocuk ve erişkin alerji immünoloji uzmanlarının olduğu polikliniklere başvurması ve bu açıdan incelenmesi gerekiyor” tabirlerini kullandı.
