By
DÜNYADA yaklaşık 30, Türkiye’de 13 çeşidi bulunan yılanyastığı bitkisinin yeni tipi, Hatay’ın Samandağ ilçesinde yer alan Milleyha Sulak Alanı’nda keşfedildi. Yeni bitki çeşidine ‘Arum milleyhanum’ (Milleyha tirşiği) ismi verildi. Ege Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Alanın 3’te 1’inin imara açık olmasından ötürü bölge tehdit altında. İvedilikle kıymetli bir muhafaza statüsü getirilmezse bu alandaki arum milleyhanum gerekse de göçmen kuşlar ve tüm biyolojik çeşitlilik çok önemli bir tehdit altında” dedi.
EÜ Botanik Bahçesi Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım ile Biyolog Dr. Samim Kayıkçı, Hatay’ın Samandağ ilçesinde yer alan Milleyha Sulak Alanı’nda dünyada Avrupa, Orta ve Güney Asya ve Kuzey Afrika’ya kadar yayılış gösteren bitki tipi olan Arum L.’nin (yılanyastığı) Arum milleyhanum (Milleyha tirşiği) cinsini keşfetti. Bağ Bahçebilim Mecmuası’nda 30 Nisan 2025’te yayınlanan makaleyle bitki, bilim dünyasına tanıtıldı.
‘BİTKİNİN YÖRESEL İSMİ TİRŞİK’
Bitkiyi Milleyha’da keşfettiklerini anlatan Prof. Dr. Yıldırım, “Arum milleyhanum ismini verdik. Bu bitki zehirli olmasına karşın lokal halk tarafından uygun bir formda işlendiğinde yemek olarak kullanılabiliyor. Bitkinin yöresel ismi tirşik. Arum milleyhanum dünyada yalnızca Milleyha Sulak Alanı’nda yayılış gösteren bir cins. Bu bitki Hatay’da vazife yapan biyolog Dr. Samim Kayıkçı tarafından bulundu. Yılanyastığı üzerine çalışmalar yaptığım için benimle örnekleri paylaştı. Üzerine yaptığımız çalışmalar sonucunda bitkiyi bilim dünyasına birlikte tanıttık, makalesi 30 Nisan’da yayınlandı” dedi.
Yılanyastığı cinsinin dünyada Avrupa’dan Asya’ya ve Afrika’ya kadar genelde Akdeniz Havzası’nda yoğunlukta olduğunu kaydeden Prof. Dr. Yıldırım, “Türkiye, bitkinin en kıymetli yayılış merkezlerinden biri. Dünyada 25-30 ortasında tipi yer alırken, ‘Arum milleyhanum’ ile tıp sayısı Türkiye’de 14’e yükseldi. Dünyada Türkiye’de yayılış gösteren 3’üncü endemik arum tipi olarak literatüre girdi” diye konuştu.
‘BÖLGEDE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ BİR TEHDİT KELAM KONUSU’
Bitkiyi hayli riskli bir alanda bulduklarını lisana getiren Prof. Dr. Yıldırım, “Milleyha kuş cenneti yalnızca ülkemiz açısından değil, dünya açısından da hayli kıymetli bir kuş konaklama merkezi. Bölge, göçmen kuşların geçiş noktaları ve şu ana kadar yapılan çalışmalarda 312 kuş çeşidinin konakladığı ortaya konulmuş. Yalnızca kuşlar değil, 300 civarında bitki çeşidi, 24 kelebek çeşidi, 12 kurbağa çeşidi, sürüngenlerin ve çok fazla böceğin de bulunması bu alanın ehemmiyetini vurguluyor. Lakin şu anda Milleyha kuş cenneti önemli manada insan tesirine maruz kalıyor. Bilhassa organik ve inorganik artıkların, molozların arum milleyhanumun bulunduğu alana dökülmesi, kaçak avcılığın epeyce yüksek oluşu, alanın 3’te 1’inin imara açık olmasından ötürü bölge tehdit altında. Bölgenin ivedilikle müdafaa altına alınması gerekiyor. Hemen değerli bir müdafaa statüsü getirilmezse bu alandaki arum milleyhanum gerekse de göçmen kuşlar ve tüm biyolojik çeşitlilik çok önemli bir tehdit altında” dedi.
‘BU EŞSİZ ALANA SAHİP ÇIKMALIYIZ’
Arum milleyhanumun eşsiz, dünyanın öbür hiçbir yerinde olmayan bir tıp olduğunu söz eden Biyolog Dr. Samim Kayıkçı da “Kumul alanda birkaç tane popülasyonu olan, hasebiyle kritik derecede tehlike altında olan bir tıp. Fakat bölgedeki problemler nedeniyle bu bitkinin ne kadar hayatta kalacağı, gelecek kuşaklara nasıl aktarılacağı düşündürücü bir noktada. Alanda çöp dökme, kaçak avcılık, otlatma, ziraî faaliyetlerin yapılması ve yapılaşma üzere olumsuz tesirler var. Bu olumsuz tesirlerin giderilmesi lazım. Alanın büyük çoğunluğu özel mülkiyet, bu badirenin çözülmesi, bu eşsiz alanın asıl sahibi canlılara iade edilmesi lazım. Bu eşsiz alana sahip çıkmalıyız” diye konuştu.
