By Z jenerasyonu ortasında yeni bir dehşet yayılıyor. Bu fobi; para harcamaktan çekinme, gelecekte hayatta başarılı olamama telaşı ve objektif desteği olmayan “evsizlik” imajlarının akla gelmesiyle kendini gösteriyor.
Uzmanlar, peniafobinin çoklukla ergenlik devrinde, ailelerin muvaffakiyet odaklı baskısının hissedildiği ortaokul ya da lise yıllarında ortaya çıktığını belirtiyor. Psikolog Amélie Boukhobza’ya göre, “Tekrarlanan ekonomik krizler, artan iş güvencesizliği ve yükselen kiralar; salgın sonrası periyotta bu tasanın günlük yaşama yerleşmesine neden oldu.”
Dijital ortamlardaki lüks ve gösterişli ömür usulleri, gençlerin ‘yetersiz’ hissetme eğilimini güçlendiriyor. Boukhobza, “Artık sadece sahip olmak yetmiyor; bunu sergilemek de koşul. Küçük bir kısıtlama bile süratle bir yetersizlik yahut utanç ögesine dönüşüyor” diyor.
Sağlık sıkıntılarını da beraberinde getiriyor
Peniafobi, anekdot seviyesinde kalmayıp somut sıhhat sıkıntılarına da yol açıyor. Uzun periyodik ruminasyon (takıntılı düşünce), uyku bozukluklarına, migren ataklarına, hatta anoreksiya üzere yeme bozukluklarına neden olabiliyor. Daha ağır hadiselerde ise intihar kanıları gündeme geliyor. Kimi gençlerse çok denetim ve verimlilik döngüsüne hapsoluyor; bazıları ise geleceğe bakmayı büsbütün reddedip, gayretin sonuçsuz kalacağına inanıyor.
Paranın bitme tasasının ötesinde, temelinde ‘düşme’ ya da ‘geride kalma’ korkusu yatıyor. Muvaffakiyet, performans ve birikim odaklı toplumda “birikimin azalmasıyla birlikte genişleyen uçurumu görmekten duyulan korku” ön planda. Bir öteki boyutu ise görünmez olma, yargılanma ve diğerlerinin gözünde bedelsiz kalma telaşı.
Uzmanlar, bu korkuyu yatıştırmak için daima kıyaslamaktan uzak durmayı ve sahip olduklarıyla yetinmeyi öğrenmeyi öneriyor. “Kalp ahengi, şuurlu nefes alma, meditasyon ve yoga üzere pratikler, kronik gerilimi düzenlemede tesirlidir,” diyen Boukhobza, ailelere de başarıyı abartmayan, destekleyici bir tavır tavsiye ediyor.
Ağır olay görüldüğünde ise profesyonel takviye koşul: “Bir psikolog, işlevsiz düşünceleri tanımanıza ve dönüşüme açmanıza yardımcı olarak; geleceğe, başarısızlığa ve öz-değere dair barışçıl bir ilgi kurmanızı sağlar” diyerek, peniafobinin üzerine konuşmanın bile tedavi edici olduğunu vurguluyor.
